Ektopasożyty bydła i trzody chlewnej
Kategorie much
Z uwagi na specyfikę rozwoju oraz występowanie, rodzinę tę klasyfikujemy w dwóch kategoriach: jako muchy domowe i pomieszczeń gospodarskich oraz muchy pastwiskowe. Pierwsze uzależnione są w swym rozwoju osobniczym od obecności substancji organicznej (obornik, gnojówka, kompost) i występują w obrębie i wokół zabudowań (9). Najbardziej pospolite w naszej strefie klimatycznej to Musca domestica i Stomoxys calcitrans. Muchy pastwiskowe z kolei składają jaja w świeżo wydalonym kale, który warunkuje rozwój larwalny. Muchy te przebywają cały czas na zwierzętach i osiągają znaczne zagęszczenie populacji na pastwiskach [np. Haematobia (Lyperosia) irritans, Musca autumnalis].
Oddziaływanie patogenne much należy rozpatrywać w dwóch aspektach. W przypadku rodziny Muscidae największe znaczenie kliniczne mają formy dojrzałe płciowo – imago. Muchy działają drażniąco na skórę i błony śluzowe, przenoszą wiele patogenów bakteryjnych i wirusowych, co szczególnie nasila się u gatunków krwiopijnych. Larwy, które rozwijają się w kale, tylko wyjątkowo mogą rozwijać się w ranach i błonach śluzowych stając się przyczyną muszyc (myiasis). Odmiennie w przypadku rodzin Calliphoridae i Sarcophagidae – larwy rozwijają się obligatoryjnie na błonach śluzowych, w ranach lub w uszkodzonej skórze. Są bezwzględnie przyczyną muszyc, powodując głębokie uszkodzenia tkanek.
Muchy domowe i pomieszczeń gospodarskich
Najczęstszym gatunkiem wśród tej kategorii jest Musca domestica – mucha domowa (mucha tyfusowa). Posiada ona aparat gębowy liżąco-ssący. Jej rozwój uzależniony jest od temperatury (12-35°C) i wilgotności. W warunkach optymalnych trwa poniżej 1 tygodnia, w mniej sprzyjających wydłuża się do 4 tygodni. Imago są aktywne w temperaturze powyżej 14°C, przeżywają 1-2 miesiące, składając w tym czasie 500-2000 jaj. W ciągu roku rozwija się 6-9 generacji much. Formą zimującą są z reguły larwy, a imago tylko wyjątkowo może przezimować w stanie anabiozy (w zamkniętych pomieszczeniach). Muchy mogą latać w promieniu kilku kilometrów od miejsca wylęgu. Zwabia je zapach gnijącego mięsa i innych rozkładających się substancji pokarmowych. Dostanie się larw muchy domowej do ran, a także otworów naturalnych ciała, prowadzi do fakultatywnej muszycy (myiasis).
Z epidemiologicznego punktu widzenia mucha jest przenosicielem mechanicznym wielu czynników chorobotwórczych. Przenosi zarazki duru brzusznego, durów rzekomych, czerwonki bakteryjnej i pełzakowej, gruźlicy, cholery oraz cysty pierwotniaków i jaja niektórych nicieni. Równie często wśród much oborowych stwierdzana jest także Stomoxys calcitrans – bolimuszka (mucha stajenna). Od innych much odróżniają ją stercząca do przodu kłujka (proboscis) oraz kłująco-ssący aparat gębowy. Rozwój dłuższy niż u innych gatunków, trwa od 3-7 tygodni, z przepoczwarzeniem w temperaturze powyżej 27°C (z tego powodu liczniej występuje jesienią). Imago żyje 2-10 tygodni. Samica składa w tym czasie do 800 jaj i żywi się krwią koni, bydła i innych zwierząt oraz człowieka, atakując przeważnie na wolnym powietrzu.
Bolimuszki w większej liczebności stają się bardzo dokuczliwe, powodując bolesne ukłucia (stąd jej nazwa), a najchętniej pasożytują na obwodowych odcinkach kończyn – pęcinach, nadpęciu, podramieniu, łopatkach i brzuchu. Z tych miejsc nie mogą zostać spędzone przez oganiające się ogonem i głową zwierzęta.
Muchy pastwiskowe
W tej grupie najbardziej znana jest Haematobia (Lyperosia) irritans – ang. horn fly („mucha rogów”). Mała (3-4 mm długości), krwiopijna mucha podobna do bolimuszki. Lokalizuje się na grzbiecie, łopatkach i bokach zwierząt, ssąc krew 20-40 razy w ciągu doby. Przebywa cały czas na żywicielu, z przerwami na złożenie jaj w świeżo wydalonym kale. Jaja składa w skupiskach po 20-30 sztuk. Na jednym zwierzęciu może się lokalizować jednocześnie od 200-500 much. Całkowity rozwój w optymalnych warunkach trwa 3 tygodnie, a w ciągu roku rozwija się do 4 generacji. Zimuje w formie poczwarki w ziemi lub kale. Kiedy temperatura otoczenia spada poniżej 20°C, owady gromadzą się u podstawy rogów, stąd pochodzi angielska nazwa muchy. Masowe inwazje wpływają bezpośrednio na stan skóry – występują wybroczyny, obrzęk, bolesność oraz utrata krwi (również obniżenie mleczności, nawet do 15%). Muchy te mogą być wektorami wielu chorób wirusowych i bakteryjnych.
Do much pastwiskowych należy także Musca autumnalis – mucha oczna, twarzowa (ang. face fly). Jest podobna do muchy domowej, długości 5-8 mm z żółto-szarymi skrzydłami. Aparat gębowy liżąco-ssący. Żywi się proteinami błon śluzowych oraz kropelkami krwi pozostałymi po innych owadach. Lokalizuje się w okolicy nosa, oczu i jamy gębowej. Jednorazowo stwierdzano inwazje do 900 much na zwierzęciu. Aktywne są w temperaturze powyżej 11°C. Jaja składane są do świeżego kału, gdzie następuje rozwój larw. Przepoczwarzenie ma miejsce w glebie. Całkowity rozwój w optymalnych warunkach wynosi jedynie 10 dni. Jest żywicielem pośrednim dla nicieni Thelazia spp. i Parafilaria spp. oraz wektorem wielu chorób bakteryjnych i wirusowych.
Mogą zainteresować Cię również
Znajdź swoją kategorię
2643 praktycznych artykułów - 324 ekspertów - 22 kategorii tematycznych
Weterynaria w Terenie
Weterynaria w Terenie – wydanie nr 2/2024 już dostępne!
W oddanym w ręce Czytelników numerze znajdziecie Państwo większość artykułów poświęconych bydłu, ale zawiera on także treści dotyczące świń i koni. Tematem sezonu niniejszego numeru „Weterynarii w Terenie” jest praca zbiorowa przedstawicieli Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przedstawiająca różne oblicza mastitis u krów mlecznych. Rosnąca antybiotykooporność mikroorganizmów wymusza nowe […]
Posocznica cieląt wywołana przez E. coli. Kolisepticemia
Zapobieganie W przypadku zachorowań na kolisepticemię należy brać pod uwagę przede wszystkim dwa czynniki: niski poziom immunoglobulin w surowicy krwi oraz system odchowu cieląt sprzyjający zakażeniom patogennymi szczepami E. coli (14, 17, 18). Wiele czynników ma wpływ na transfer immunoglobulin siarowych. Jednak najważniejszą rolę odgrywają czas, w jakim zostanie podana siara po urodzeniu, oraz ilość […]
Niezakaźne przyczyny chorób kończyn u świń
Problem kulawizn u loch Kulawizny u loch są, tuż po problemach w rozrodzie, najważniejszą przyczyną brakowań loch z dalszej hodowli. Najwięcej przypadków obserwuje się w okresie od odsadzenia do momentu porodu. Bardzo często schorzenia kończyn są rejestrowane u pierwiastek lub u loch po drugim porodzie, a więc w okresie, kiedy wchodzą one w najbardziej wydajny […]
Grypa koni – najnowsze doniesienia w zakresie profilaktyki
Piśmiennictwo AAEP Equine Influenza Guidelines, 2017. DOI: https://aaep.org/guidelines/vaccination-guidelines/risk-based-vaccination-guidelines/equine-influenza). Daly J.M., Murcia P.R.: Strategic implementation of vaccines for control of equine influenza. „Equine Vet Journal”, 2018, 50 (2), 153-154. Gamoh K., Nakamura S.: Update of inactivated equine influenza vaccine strain in Japan. „J Vet Med Sci.”, 2017, 79 (3), 649-653. Paillot R.: A Systematic Review of […]
Wskazówki na wypadek widocznego niepowodzenia terapii antybiotykowej. Kryteria skutecznej terapii oraz kluczowe pytania jako 5 kroków drzewa analitycznego
Czynniki powiązane z użyciem antybiotyku w terapii: Czy wybór antybiotyku opierał się na badaniach klinicznych i dodatkowych (diagnoza, antybiogram)? Sprawdź odpowiedź na pytanie 3. Farmakokinetyka/farmakodynamika wybranego antybiotyku? Koncentracja i czas działania antybiotyku w zakażonej tkance a efektywność w stosunku do czynnika bakteryjnego wywołującego chorobę (spektrum działania antybiotyku, wrażliwość z antybiogramu – odpowiedzi na pytanie 3.). […]
Czarno na białym – mastitis okiem praktyka – rozmowa z dr. n. wet. Sebastianem Smulskim
Rozmowa z dr. n. wet. Sebastianem Smulskim, pracownikiem Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, specjalistą w dziedzinie profilaktyki i leczenia mastitis u krów, który w swoich badaniach zgłębia tematykę zapalenia gruczołu mlekowego u bydła, zarówno w aspekcie naukowym, jak i praktycznym. Większość zapaleń gruczołu mlekowego ma etiologię bakteryjną. Dlaczego, pomimo rozwoju mikrobiologii, medycyny weterynaryjnej i prowadzonych badań, […]
XVIII FORUM ZOOTECHNICZNO-WETERYNARYJNE: NOWE HORYZONTY W ROZRODZIE ZWIERZĄT
Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu w dniach 18-19 kwietnia br. odbyło się XVIII Forum Zootechniczno-Weterynaryjne pod hasłem „Rozród zwierząt w dobie selekcji genomowej”. To wydarzenie zgromadziło liczne grono lekarzy weterynarii oraz hodowców, by omówić najnowsze osiągnięcia w dziedzinie hodowli i rozrodu zwierząt. Organizacja Forum była wspólnym przedsięwzięciem Poznańskiego Koła Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, Wielkopolskiego Oddziału Polskiego […]