Zapobieganie ciąży u suk i kotek – współczesne możliwości

Nowe metody: antagoniści gonadoliberyny, melatonina

W ostatnich latach prowadzone są intensywne badania nad zastosowaniem antagonistów gonadoliberyny oraz melatoniny w celach antykoncepcyjnych, jednak nie weszły one jeszcze do powszechnego użycia w praktykach weterynaryjnych (16-18).

Melatonina jest hormonem, za którego produkcję w dużej mierze odpowiada szyszynka. Wpływa na regulację zegara biologicznego oraz zapewnienie rytmu dobowego, natomiast u zwierząt o sezonowo zależnym typie rozrodu, jakimi są koty, odpowiada za synchronizację aktywności płciowej. Stymulacja szlaku nerwowego łączącego siatkówkę z szyszynką odpowiada za jej wydzielanie w gruczole.

Wykazano, że u kotów w okresach o skróconym czasie trwania dnia świetlnego, kiedy aktywność tkanki jajnikowej pozostaje ograniczona, zwiększone oraz wydłużone zostaje wydzielanie melatoniny i prolaktyny. W związku z tym przy pomocy egzogennie dostarczanej melatoniny możemy uzyskać efekt antykoncepcyjny. Obecnie na polskim rynku nie są dostępne implanty zawierające melatoninę. Ze względu na niedostateczną liczbę badań donoszących na temat skuteczności, wpływu miejsca podania oraz możliwych skutków ubocznych część autorów zaleca zwiększoną ostrożność w przypadku stosowania implantów melatoninowych u pacjentek (16).

Antagoniści gonadoliberyny działają na zasadzie konkurencyjnego wiązania z receptorami dla GnRH w obrębie przysadki. Ze względu na charakter oddziaływania uzyskanie efektu hamującego aktywność jajnikową jest bardzo szybkie. Dotychczas badano zastosowanie acykliny w celach antykoncepcyjnych zarówno u suk, jak i kotek. W badaniach przeprowadzonych przez Risso i wsp. (2010) dowiedziono, że acylkina skutecznie hamuje owulację u kotek w przypadku zastosowania leku we wczesnym proestrus. U samic poddanych terapii na każdym etapie ciąży nie uzyskano efektu poronnego, a stężenia progesteronu w surowicy nie różniły się między grupą badawczą a kontrolną (placebo) (18). Można domniemywać, że związki tej grupy znajdą niedługo praktyczne zastosowanie w antykoncepcji zwierząt towarzyszących.

Podsumowanie

Każda ingerencja w cykl płciowy zarówno suk, jak i kotek nie pozostaje obojętna dla organizmu. W związku z tym wybór najbardziej odpowiedniego sposobu zapobiegania niechcianej ciąży powinien być poprzedzony omówieniem z właścicielem wad oraz zalet danej metody postępowania. Dodatkowo istotnym faktem jest szczególne uczulenie klienta na możliwość zaistnienia działań niepożądanych.

Należy pamiętać, że po podaniu leków samice mogą przez pewien czas pozostawać płodne i w związku z tym zalecać izolację samic od samców w początkowym okresie. Hormonalne środki o działaniu antykoncepcyjnym mogą być czasową alternatywą, jednak nie zastąpią one zabiegu kastracji (19).

Istotny do odnotowania jest fakt, że stosowanie środków antykoncepcyjnych podczas rui zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych chorób, takich jak torbielowaty przerost błony śluzowej macicy, torbiele jajnikowe, ropomacicze. W związku z tym stosowanie leków w celu natychmiastowego przerwania rui u kotów i psów może prowadzić do nieodwracalnych zaburzeń układu rozrodczego u zwierząt (20). Nie należy zapominać, że aby przeciwdziałać bezdomności psów i kotów, istotne jest uświadamianie właścicieli o szerokiej gamie dostępnych metod (zarówno hormonalnych, jak i chirurgicznych) ubezpłodnienia samców.