Zapobieganie ciąży u suk i kotek – współczesne możliwości

Agoniści gonadoliberyny

Do jednych z najnowszych środków mających zastosowanie w celu ograniczania rozrodczości psów i kotów należą agoniści gonadoliberyny (GnRH). Ich działanie polega na pobudzeniu przysadki mózgowej do wydzielania gonadotropin, hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH), aż do ich całkowitego wyczerpania (w czasie 2-4 tygodni). Zjawisko to nazywane jest down-regulation. Ze względu na charakterystyczny mechanizm działania leku u zwierząt, u których implantację wykonano w anoestrus, w początkowym okresie terapii możemy obserwować występowanie rui w wyniku pobudzenia aktywności jajników. W związku z tym analogi gonadoliberyny mogą znaleźć zastosowanie, również w celu indukcji rui. Należy mieć na uwadze, że w przypadku zapłodnienia po podaniu implantu, najprawdopodobniej, utrzymanie ciąży nie będzie możliwe ze względu na wyczerpanie rezerw GnRH.

W wyniku zastosowania leku w czasie dioestrus u zwierząt dochodzi do znacznego wyrzutu progesteronu, efektem czego może być zaostrzenie podklinicznych stanów zapalnych macicy oraz jajników. Deslorelina (prep. Suprelorin) jest syntetycznym analogiem GnRH, który wykazuje większą stabilność oraz efektywność oddziaływania na tkanki docelowe w stosunku do naturalnej gonadoliberyny. Dzięki zmianom sekwencji aminokwasów, deslorelina cechuje się 7-krotnie wyższym powinowactwem do receptorów w porównaniu z GnRH.

Preparat Suprelorin (Virbac) jest dostępny na rynku w postaci implantu podskórnego i jest zarejestrowany do stosowania w celu farmakologicznej kastracji psów samców. W związku z tym stosowanie agonistów GnRH u samic uznaje się za zastosowanie „pozaulotkowe”. Zarówno w przypadku suk, jak i kotek zaleca się umieszczenie implantu w okolicy pępka, co ogranicza jego migrację w obrębie podskórza. Dzięki temu ułatwiona jest jego lokalizacja oraz ewentualne usunięcie (9). W badaniach prowadzonych przez Romagnoli i wsp. w 2009 roku u 10 dorosłych suk wszczepiono implanty z 4,7 mg desloreliny. Lek podawano w anoestrus bądź w dioestrus, a kolejne implantacje powtarzano co 5 miesięcy.

W przypadku części suk, u których deslorelinę podano w anoestrus, po 4-15 dniach wystąpiła ruja, co nie miało miejsca u suk będących w dioestrus w czasie pierwszego podania. U 6 spośród badanych suk uzyskano ograniczenie występowania rui przez okres od roku do 4 lat. W przypadku części samic ruja pojawiająca się po implantacji może się przedłużyć na okres powyżej 30 dni. W takich przypadkach zaleca się usunięcie implantu. Sporadycznie spontaniczna ruja może zdarzyć się w ostatnim miesiącu przed reimplantacją.

U żadnego spośród badanych zwierząt nie zaobserwowano wystąpienia zaburzeń behawioralnych ani miejscowych bądź uogólnionych skutków ubocznych (10). Jednak część autorów donosi o wpływie desloreliny na tworzenie się cyst pęcherzykowych w obrębie jajników (11-13). Ze względu na to zaleca się kontrolę zaimplantowanych suk po 30 dniach w celu potwierdzenia bądź wykluczenia rui. W przypadku stwierdzenia utrzymywania się objawów rujowych zalecane jest wykonanie badania ultrasonograficznego układu rozrodczego w celu wykluczenia występowania torbieli w obrębie gonad (13). Marino i wsp. (2014) prowadzący badania nad zastosowaniem implantów z desloreliną donoszą, że u suk po podaniu leku zaobserwować można niewielki wzrost stężenia estradiolu w surowicy oraz rogowacenia komórek nabłonka pochwy, jednak bez zewnętrznych oznak występującej rui bądź owulacji.

Ponadto nie stwierdzono zmian histologicznych w obrębie jajników ani macicy pozyskanych w wyniku ovariohisterektomii przeprowadzonej 18 miesięcy od pierwszej implantacji (14). W badaniach prowadzonych na dorosłych kotkach uzyskano blokadę cyklu rujowego na minimum 12 miesięcy po podskórnym podaniu implantu. U kotek i kocurów zaimplantowanych w wieku od 2 do 4 miesięcy stwierdzono opóźnienie rozpoczęcia okresu dojrzewania. Deslorelina nie powinna być stosowana w celu hamowania niechcianej rui (15). W przypadku osobników obydwu płci obserwowano znaczne zwiększenie apetytu po wprowadzeniu implantu. Istnieją doniesienia, że Suprelorin może znajdować zastosowanie w celu ograniczenia znaczenia moczem u zwierząt poddanych wcześniejszej kastracji chirurgicznej (9).