Zapobieganie ciąży u suk i kotek – współczesne możliwości

Ze względu na stale zwiększającą się liczbę zwierząt towarzyszących, problem kontrolowania płodności u suk i kotek jest tematem, z którym lekarz weterynarii związany jest niemal na co dzień. Dla wielu właścicieli posiadanie płodnej samicy wiąże się z wieloma niedogodnościami (m.in. krwisty wypływ z pochwy w trakcie cieczki u suk, „natarczywość” samców, problemy związane z zachowaniem rujowym kotek, agresja zwierząt). W niniejszym artykule przedstawiono farmakologiczne sposoby zapobiegania ciąży u suk i kotek. Niektóre z przedstawionych poniżej metod są już od dłuższego czasu wykorzystywane przez lekarzy w antykoncepcji zwierząt towarzyszących, inne zaś dopiero wchodzą lub – jak można przypuszczać – wejdą do praktyki weterynaryjnej.

Sposoby ograniczania rozrodczości możemy podzielić na zachowawcze oraz chirurgiczne. Postępowanie lekarskie powinno polegać na indywidualnym doborze najkorzystniejszego sposobu zapobiegania ciąży, w zależności od stanu pacjenta, a także jego sposobu użytkowania przez właściciela. Do metod chirurgicznych zaliczamy owariektomię oraz owariohisterektomię. Najmniej inwazyjną, a jednocześnie najtańszą metodą jest izolacja samic w czasie rui. Z drugiej strony jednak wiadomo, że coraz mniej właścicieli decyduje się na taki sposób postępowania. Wynika to ze znacznej uciążliwości związanej z zachowaniami rujowymi oraz mimo wszystko istniejącego ryzyka niechcianego pokrycia (1).

Do metod zachowawczych należy również farmakologiczna kontrola płodności (antykoncepcja), polegająca na podawaniu preparatów hormonalnych – w tym: progestagenów (analogi progesteronu), androgenów bądź agonistów gonadoliberyny (GnRH).
Należy pamiętać, że każdorazowa ingerencja w cykl jajnikowy może wiązać się z poważnymi skutkami dla organizmu, w związku z tym powinna być poprzedzona dokładnym badaniem zwierzęcia, ze szczególnym uwzględnieniem oceny ginekologicznej, pozwalającej ustalić fazę cyklu jajnikowego, w której znajduje się pacjentka. W tym celu zalecane jest wykonanie cytologii pochwy bądź oznaczenie poziomu hormonów płciowych (progesteronu, estrogenów).

Ocena gruczołu sutkowego pod kątem występowania zmian rozrostowych powinna poprzedzać każdorazowe podanie środków hormonalnych. Przed rozpoczęciem stosowania preparatów o długim okresie działania wskazane jest wykonanie podstawowych badań biochemicznych krwi, pozwalających na ocenę funkcjonowania wątroby, nerek oraz oznaczenie poziomu glukozy. Ze względu na możliwy rozwój chorób towarzyszących i ewentualnych powikłań farmakologicznego zapobiegania ciąży nie jest zalecane stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych ciągle przez okres dłuższy niż 2 lata. W przypadku stosowania progestagenów bądź androgenów najbardziej odpowiednim momentem rozpoczęcia terapii jest faza anoestrus, natomiast przy aplikowaniu agonistów GnRH – dioestrus (2).