Terapia falą uderzeniową – klasyfikacja, podstawy fizyczne i zastosowanie

Niezwykle ważne jest również właściwe zaaplikowanie ESWT. W medycynie ludzkiej bazuje się albo na badaniu obrazowym (RTG, USG, CT, fluoroskopia), albo informacji zwrotnej od pacjenta – czyli poddawaniu zabiegom miejsc szczególnie bolesnych (tu pojawia się ograniczenie w stosowaniu ESWT o dużej energii, ponieważ nie można poddać pacjenta znieczuleniu). Najczęściej występujące efekty uboczne ESWT to ból w czasie zabiegu, ewentualnie obrzmienie lub krwiak w miejscu poddawanym zabiegowi.

W rehabilitacji zwierząt dużo bardziej rozpowszechniona jest terapia RSWT – radialną falą uderzeniową. Generatory RSWT opierają się na mechanizmie pneumatycznym, w którym wewnątrz aplikatora porusza się z dużą prędkością napędzany sprężonym powietrzem pocisk, czyli obiekt, którzy porusza się w głowicy. Uderza on w przekaźnik, uwalniając energię, która za pomocą żelu sprzęgającego przenoszona jest do pacjenta. Jak sama nazwa wskazuje, RSWT to fala radialna, nie uzyskuje się efektu zogniskowania energii w punkcie znajdującym się w głębi tkanki, tutaj energia skupia się na głowicy aplikatora, a fala rozchodzi się w ciele do głębokości 3,5 cm.

Z powodu tych oraz innych różnic wielu ekspertów stosuje rozdział na „prawdziwą falę” (ESWT) i falę radialną. RSWT charakteryzuje się bowiem mniejszą amplitudą ciśnienia, dłuższym czasem narastania oraz dłuższym czasem trwania pojedynczego uderzenia. Impuls przemieszcza się w tkankach z prędkością niższą niż prędkość dźwięku. Generatory pneumatyczne wytwarzają w tkankach ciśnienie ok. 12 MPa.

Jednostką, którą zazwyczaj posługujemy się przy dawkowaniu RSWT, jest bar (Ba); inne parametry to: częstotliwość generowania impulsów, która waha się od 1 do 21 Hz, a także liczba uderzeń, które wykonujemy – w zależności od przypadku (od kilkuset do nawet 1-2,5 tys.). Z obserwacji własnych i przeglądu literatury można wysnuć wniosek, że kolejne zabiegi nie powinny odbywać się zbyt często – najlepiej nie częściej niż raz na tydzień, aby uzyskać optymalny efekt bez ryzyka wystąpienia efektów ubocznych.

Różnice pomiędzy ESWT i RSWT pozwalają przypuszczać, że ich efekt oddziaływania w tkankach jest nieco odmienny. Niestety nadal dysponujemy ograniczoną ilością wyników badań nad RSWT. Większość informacji pochodzi od praktyków i tyczy się efektów zastosowania różnych parametrów terapii w konkretnych przypadkach.

W badaniach porównawczych nad zastosowaniem obu metod w przypadku tendinopatii ścięgna Achillesa oraz rozlanego zapalenia powięzi podeszwy u ludzi uzyskano niejednoznaczne wyniki, które sugerowały przydatność zarówno ESWT, jak i RSWT w leczeniu. Inne badania wykazały pozytywny wpływ RSWT u pacjentów ze zdiagnozowanym zapaleniem nadkłykcia bocznego kości ramiennej oraz wapniejącym zapaleniem ścięgien barku – uzyskano zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz istotną poprawę funkcjonalności już po 4 tygodniach.

W weterynarii z powodzeniem wykorzystuje się SWT (również radialną), przyspieszając leczenie i rehabilitację zarówno koni, jak i psów oraz kotów. U małych zwierząt wśród wskazań wymienia się m.in.:

• dysplazję stawu łokciowego i biodrowego,
• chorobę zwyrodnieniową stawów,
• chorobę Legga-Calvé’ego-Perthesa, tendinopatie (np.: zapalenie ścięgna i pochewki ścięgnistej mięśnia dwugłowego ramienia, zapalenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego),
• spondylozę,
• zespół ogona końskiego,
• przykurcz mięśnia nadgrzebieniowego,
• utrudniony zrost kostny.

Podsumowując, istnieje wiele niejasności związanych z różnicami między ESWT i RSWT, jednakże wysoka przydatność obu tych terapii w leczeniu zaburzeń układu ruchu wydaje się bezsprzeczna. Warto zauważyć, że większość łatwo dostępnych materiałów pochodzi od producentów sprzętu, którzy dostarczają pełną charakterystykę sprzętu, ale nie informują o podziale form terapii falą uderzeniową ani o różnicach między generatorami – ponieważ nie na tym polega ich rola. Po naszej stronie leży uzyskanie niezbędnych wiadomości, tak istotnych do zrozumienia tematu i stosowania skutecznej terapii.