Rachunek kosztów działań sterowany czasem (Time-Driven Activity-Based Costing) w controllingu lecznicy weterynaryjnej

Rola controllingu w zarządzaniu przedsiębiorstwem

Controlling to obejmujący całe przedsiębiorstwo, skoordynowany i zintegrowany, wspierany komputerowo system wspomagania w procesie strategicznego i operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem poprzez koordynację planowania (ustalania celów przedsiębiorstwa), kontroli (porównania stanu faktycznego z zamierzeniami; analiza odchyleń) oraz kierowania (przeprowadzenia działań korygujących). Bywa też definiowany jako nowa funkcja zarządzania lub jako tzw. międzyfunkcja, łącząca w sobie elementy: planowania, dyspozycji, kontroli, analizy i zasilania w informacje. Wynikające z tej definicji zadania controllingu obejmują:

1. planowanie, tj. przekładanie misji i strategii firmy na cele długookresowe, średniookresowe i bieżące,
2. kontrolę, tj. porównywanie stanu faktycznego z zamierzeniami (planem) oraz analizę i interpretację odchyleń,
3. kierowanie, tj. prowadzenie działań korygujących (9).

Podstawowym zasobem controllingu są informacje, które – dzięki wykorzystaniu narzędzi kontroli wewnętrznej i analizy ekonomicznej – stanowią źródło podejmowania decyzji zarządczych. Przez kontrolę wewnętrzną rozumie się kontrolę gospodarczą organizowaną wewnątrz danej jednostki organizacyjnej. Podstawowym zadaniem kontroli wewnętrznej jest dostarczanie informacji niezbędnych do podejmowania decyzji. Analiza ekonomiczna natomiast, rozumiana jako działanie praktyczne, umożliwia ocenę działalności podmiotów gospodarczych na podstawie danych charakteryzujących stany i zadania gospodarcze w formie prostego lub zagregowanego pomiaru i zastosowania zespołu metod wypracowanych przez teorię analizy ekonomicznej (9).

Controlling pełni funkcję swoistego systemu wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami lub informowania o pojawiających się szansach. W kontekście takiego postrzegania jego roli podstawowym celem controllingu jest identyfikacja tychże zagrożeń i szans oraz odpowiednio wczesne przesyłanie sygnałów ostrzegawczych do odpowiedzialnych menadżerów. Pozwala to na podjęcie działań zapobiegających powstaniu niepożądanych zjawisk i skutków bądź też zorientowanych na poprawę różnie definiowanych efektów prowadzonej działalności. Tak zdefiniowany controlling jest systemem ukierunkowanym na przyszłość. Zajmuje się bowiem nie tyle oceną przeszłości, lecz analizą stanów bieżących i ich wpływem na oczekiwane w przyszłości rezultaty (1, 9).

Wyodrębniany w systemie controllingu controlling finansowy związany jest natomiast ze sterowaniem wynikiem finansowym i zachowaniem płynności finansowej. Jego celem jest wspomaganie informacyjne i koordynacja działań związanych z zarządzaniem finansami oraz działań podejmowanych w ramach całego systemu controllingu zorientowanych na realizację celu głównego przedsiębiorstwa (1, 6).

Zabezpieczenie informacji niezbędnej do podejmowania decyzji finansowych wymaga systematycznej rejestracji i oceny skutków zdarzeń gospodarczych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Dlatego też sama ewidencja księgowa jest niewystarczająca do tego, by wygenerować informację zarządczą. Informacja ta bowiem wymaga odpowiedniego przetworzenia danych zarejestrowanych w księgach rachunkowych. W tym zakresie controlling korzysta z narzędzi dostępnych w obszarze rachunkowości zarządczej, wśród których znajduje się rachunek kosztów (1, 7).

Rachunkowość zarządcza definiowana jest jako proces identyfikacji, pomiaru, analizy, przygotowania i komunikowania informacji finansowych i niefinansowych dla potrzeb zarządzania przedsiębiorstwem, a w szczególności w celu wsparcia procesu podejmowania decyzji. Korzysta ona z tych samych narzędzi co controlling, jednakże controlling jest swego rodzaju filozofią wykorzystania informacji z rachunkowości zarządczej dla aktywnego wsparcia procesu zarządzania (7).

Zarządzanie nie jest możliwe bez stałego dostępu do prawidłowych informacji o kosztach. Stały dostęp do danych wiąże się ze stosowaniem systematycznie dostosowanego do potrzeb zarządzających rachunku kosztów. Decydujące znaczenie dla zakresu i jakości uzyskiwanych danych ma dobrany odpowiednio model rachunku kosztów.