Monitorowanie owulacji i wyznaczanie optymalnego terminu krycia u suk

Cykl jajnikowy u suk

Termin osiągnięcia dojrzałości płciowej u suk cechuje się znaczną zmiennością rasową oraz osobniczą. Fizjologicznie cykl płciowy u suk składa się z następujących po sobie faz: anoestrus, proestrus, oestrus i metoestrus (diestrus). Długość trwania poszczególnych faz także cechuje wyraźna zmienność pomiędzy osobnikami, a nawet kolejnymi cyklami u tych samych osobniczek. W znacznym przybliżeniu można założyć czas trwania:

• proestrus na 10 dni,
• oestrus na 10 dni,
• fazy lutealnej (metoestrus) – 2 miesiące,
• anoestrus – 4,5 miesiąca (1-3).

Wzrost stężenia estradiolu we krwi jest obserwowany już pod koniec anestrus i jest kontynuowany w czasie trwania fazy proestrus, osiągając maksymalne wartości ok. 1-2 dni przed pikiem LH. Stan ten utrzymuje się około doby, by kolejno, w fazie oestrus, wyraźnie spadać. Ze względu na ten fakt oznaczanie stężenia estradiolu nie znajduje zastosowania w celu wyznaczania terminu krycia bądź przewidywania momentu wystąpienia owulacji (1, 7, 8).

Stężenia progesteronu (P4) w czasie trwania fazy proestrus utrzymuje się na poziomie bazalnym (poniżej 0,5 nmol/l lub 0,16 ng/ml do 0,5 ng/ml, w zależności od badającego laboratorium) (1, 7, 8). Zjawisko przedowulacyjnej luteinizacji ściany pęcherzyków jajanikowych, które jest swoiste dla psów, wpływa na niewielki wzrost stężenia progesteronu do około 2-3 ng/ml (6-9 nmol/l) w czasie piku hormonu luteinizującego (LH). Oestrus jest w zasadzie definicją behawioralną, która obejmuje erotyzację samców oraz występowanie odruchu tolerancji. Spadek stężenia estrogenów wpływa na wzrost stężenia hormonu luteinizującego (LH), natomiast pik LH indukuje owulację, do której dochodzi 48 godzin później (1, 7, 8). Stężenie progesteronu w czasie owulacji u poszczególnych suk jest względnie stałe.

W kolejnych dniach stężenie P4 znacznie wzrasta, a profile progesteronu u suk we wczesnej fazie lutealnej są takie same u suk ciężarnych i nieciężarnych (1). W przypadku zakończenia fazy lutealnej przy braku ciąży progesteron w osoczu spada stopniowo i powoli, przez co faza lutealna trwa dłużej niż w cyklach ciążowych (1). Faza anoestrus trwa od końca fazy lutealnej do początku kolejnego proestrus i zazwyczaj trwa minimum 7 tygodni (średnio 18-20 tygodni). W bardzo dużym uproszczeniu, jest to faza spokoju hormonalnego, w którym hormony płciowe utrzymują się na podstawowym poziomie (1, 2, 7, 8).

Jakie elementy morfologiczne możemy zaobserwować w cytologii pochwy?

Komórki podstawne – bazalne: małe rozmiary, okrągłe, lekko owalne, bardzo rzadko obserwowane w prawidłowych obrazach cytologicznych, Komórki te pochodzą z warstwy leżącej najbliżej błony podstawnej,
Komórki przypodstawne – parabazalne: owalne, okrągłe, jadro leżące centralnie. Proporcjonalnie duże rozmiary jądra w stosunku do cytoplazmy. Są to zwykle najmniejsze obserwowane komórki nabłonkowe w obrazach cytologicznych.

Komórki pośrednie małe: nieco większe niż komórki parabazalne, do dwukrotnie większej wielkości. Kształt owalny, eliptyczne, czasem nawet wielokątne. Posiadają jądra mniejsze niż w komórkach parabazalnych, nadal jednak stosunkowo dość duże.

Komórki pośrednie duże: stanowią stadium przejściowe podczas różnicowania komórek z pośrednich małych do powierzchownych. Cechują je kształt i wymiary jak w komórkach pośrednich, jednak jądra nie wykazują cech degeneracji podobnie jak w komórkach pośrednich.

Komórki powierzchowne: są to największe z komórek nabłonkowych w cytologii pochwy. Posiadają pozawijane brzegi i wieloboczny, nieregularny kształt oraz małe pyknotyczne, zanikające jądra. Cytoplazma jest zwykle kwasochłonna ze względu na akumulację keratohyaliny w wyniku postępującej keraztynizacji.

Komórki bezjądrzaste: komórki znajdujące się w najbardziej zaawansowanym stadium rogowacenia, pozbawione jąder. Są to skeratynizowane komórki powierzchowne.

Komórki metoestralne: to komórki przypodstawne lub pośrednie, które cechuje infiltracja przez leukocyty. Obserwowane są zwłaszcza w dioestrus oraz przy stanach zapalnych pochwy.

Komórki piankowate: to komórki przypodstawne lub pośrednie z wyraźnymi wakuolami cytoplazmatycznymi, które wyglądem przypominają strukturę piany (13).