Pięć najczęstszych złośliwych nowotworów psów w praktyce weterynaryjnej

Kostniakomięsaki − Osteosarcoma (OSA)

Etiologia

Kostniakomięsak to najczęstszy nowotwór pierwotny kości u psów. Zwykle dotyka zwierzęta ras dużych oraz olbrzymich (ważących ponad 20 kg) w średnim wieku (mediana: 2-7 lat). Do ras predysponowanych zaliczamy: wilczarze irlandzkie, dobermany, dogi niemieckie, bernardyny, mastiffy, setery irlandzkie, rottweilery oraz retrievery. Około 75% przypadków obejmuje kościec kończyn, przy czym ryzyko wystąpienia tego nowotworu w kończynach piersiowych jest dwukrotnie wyższe niż w kończynach miednicznych (22).

W ostatnich dekadach postulowano, że implanty ortopedyczne mogą być czynnikiem predysponującym do powstawania nowotworów kości (18). Uważano, że mechanizm rozwoju nowotworu związany jest z lokalną przemianą tkanki kostnej bądź też z przewlekłym stanem zapalnym (19). Badania prowadzone przez ostatnie 30 lat i obejmujące prawie 20 000 zwierząt nie potwierdziły jednak bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy rozwojem kostniakomięsaka w miejscu złamania a obecnością implantów (20, 21).

Objawy

Zwierzęta prezentują zwykle kulawiznę (ostrą lub stale postępującą) oraz zgrubienia tkanek miękkich w obrębie zmienionych nowotworowo regionów. Ze względu na postępującą osteolizę w okolicy nowotworu zwierzęta odczuwają dyskomfort podczas głaskania czy dotykania. W zaawansowanej chorobie, z powodu reakcji bólowych, psy nie mogą obciążać chorej kończyny. W przypadku kostniakomięsaków znajdujących się w obrębie czaszki możemy zaobserwować dysfagię, wytrzeszcz oczu i niemożność zamknięcia żuchwy. Zmiany znajdujące się na żebrach zwykle prezentują się jako kuliste, bolesne zgrubienia, które w skrajnych przypadkach mogą powodować trudności z oddychaniem.

Diagnostyka

Oprócz ogólnego badania klinicznego, w przypadku podejrzenia kostniakomięsaka, należy wykonać pełne badanie ortopedyczne, w którym uwagę zwracają asymetria kończyn, atrofia mięśni lub reakcje bólowe. W praktyce weterynaryjnej często wykonuje się zdjęcia rentgenowskie zmienionej okolicy w 3 projekcjach oraz 3 projekcje klatki piersiowej lub badanie tomografii komputerowej, gdyż często w momencie diagnozy występują już przerzuty. Pozostałe badania opierają się na analizie krwi (morfologia i badanie biochemiczne krwi) i wykonaniu dodatkowych metod obrazowych (USG jamy brzusznej/TK jamy brzusznej). Definitywną diagnozę przed zabiegiem chirurgicznym można uzyskać, przeprowadzając biopsję nowotworu z pomocą trepanu lub igły Jamshidi. Warto pamiętać jednak, że nawet poprawnie przeprowadzona biopsja zmiany nowotworowej kości nie gwarantuje skuteczności diagnozy, ponieważ tylko ok. 50-60% preparatów umożliwia postawienie definitywnej identyfikacji kostniakomięsaka. Innym zagrożeniem jest ryzyko złamania w miejscu pobrania tkanki (23, 24).

Leczenie

Leczenie kostniakomięsaka możemy podzielić na dwie kategorie: terapię bólu i terapię przeciwnowotworową.

W terapii bólu oprócz powszechnie stosowanych niesterydowych leków przeciwzapalnych i opioidowych (np. fentanyl w postaci plastrów transdermalnych), warto rozważyć podanie gabapentyny, amantadyny (antagonista receptora NMDA) oraz bisfosfonianów. Bisfosfoniany, hamując osteoklastyczną resorpcję kości, skutecznie ograniczają zmiany osteolityczne w kościach i tym samym reakcje bólowe.

Terapia przeciwnowotworowa stanowi zwykle amputację zajętej kończyny bądź wycięcie zmiany nowotworowej z możliwie największym marginesem zdrowej tkanki. Alternatywnie, w uzasadnionych przypadkach można wykonać tzw. zabieg oszczędzający kończynę (ang. limb salvage), mając w pamięci o wiele wyższy odsetek powikłań związanych z tą metodą aniżeli amputacja. Dodatkowo jest to metoda kosztowna i zwykle wymaga intensywnej opieki pooperacyjnej.

Pomimo że sama chemioterapia w przeważającej liczbie przypadków OSA jest niewystarczająca, aby wyleczyć pacjenta, jest ważnym elementem uzupełniającym zabieg chirurgiczny lub wspomagający paliatywną radioterapię. Najczęściej używanymi chemioterapeutykami są karboplatyna i doksorubicyna używane pojedynczo albo w postaci skojarzonej chemioterapii.

Prognostyka i przeżywalność

Statystycznie pacjenci w wieku 7-10 lat radzą sobie lepiej niż starsi i bardzo młodzi. Duży rozmiar guza i lokalizacja w kości ramiennej wiążą się z gorszym rokowaniem. Natomiast OSA żuchwy niesie ze sobą lepsze rokowanie. Psy z podwyższonym ALP w momencie rozpoznania mają krótszy czas przeżycia. Gorsze rokowanie mają również pacjenci, u których ALP nie wraca do normy do 40 dni po operacji. Mediana przeżycia zwierząt poddanych samej amputacji oscyluje pomiędzy 18 a 19 miesięcy. Prawie 90% zwierząt, u których wykonano tylko amputację kończyny, umiera z powodu przerzutów w ciągu roku. Mediana przeżycia w przypadku amputacji łącznie z naprzemiennym stosowaniem doksorubicyny oraz cisplatyny wynosi ok. 470 dni.