Pięć najczęstszych złośliwych nowotworów psów w praktyce weterynaryjnej

Chłoniaki − Lymphoma

Etiologia

Chłoniaki to najczęstsze nowotwory wywodzące się z tkanki hematopoetycznej (83%) i najczęstsze nowotwory dotykające psy (stanowią ok. 24% wszystkich nowotworów stwierdzanych u tego gatunku) (1, 2). Stanowią klonalną proliferację złośliwych komórek limfoidalnych. Wyróżniamy ok. 20 podtypów tego nowotworu. Ze względu na klonalność zmienionych patologicznie limfocytów u psów dzielimy je na: chłoniaki z komórek B (ok. 75% przypadków), chłoniaki z komórek T (ok. 25%) lub bardzo rzadko występujący chłoniak z tzw. null cells (nieprzejawiający immunofenotypu B oraz T) (3). Chorują zwykle psy w średnim wieku lub starsze (mediana: 7 lat). Do ras posiadających zwiększony współczynnik zachorowalności należą: boksery, berneńskie psy pasterskie, bernardyny, buldogi, labradory i golden retrievery. Wśród czynników ryzyka wymienia się niewątpliwie predyspozycje genetyczne (2, 4), czynniki środowiskowe (zanieczyszczenie powietrza, herbicydy) (5) i stosowane wcześniej terapie immunosupresyjne.

Objawy

W przypadku chłoniaka objawy są zwykle nieswoiste, związane z niekontrolowanym rozrostem komórek układu limfoidalnego i zmian w objętych procesem chorobowym narządach (węzły chłonne, śledziona, wątroba, migdałki, grasica, szpik kostny itd.). W większości przypadków diagnozujemy powiększone węzły chłonne, ale również: apatię, brak łaknienia, utratę masy ciała, gorączkę, poliurię, polidypsję, wymioty czy biegunkę. Spotykamy się również z problemami z oddychaniem związanymi z uciskiem dróg oddechowych przez powiększone węzły chłonne. Należy pamiętać, że objawy mogą być także wywołane tzw. zespołem paranowotworowym, np. poliuria pojawiająca się w wyniku hiperkalcemii czy krwawe wylewy do komory oka, jako skutek małopłytkowości.

Diagnostyka

Aby potwierdzić podejrzenie chłoniaka, należy wykonać pełną kategoryzację stopnia zaawansowania nowotworu, tzw. staging. Oprócz standardowego badania przedmiotowego i podmiotowego wykonujemy biopsję aspiracyjną powiększonych węzłów chłonnych, morfologię (poszukiwanie cytopenii) oraz badanie biochemiczne krwi z obowiązkową oceną poziomu wapnia (możliwa hiperkalcemia) (6), RTG klatki piersiowej (ocena powiększenia węzłów chłonnych, obecności wolnego płynu w klatce piersiowej), USG jamy brzusznej. Dodatkowo można wykonać biopsję szpiku kostnego. W ofercie niektórych laboratoriów w Polsce dostępne są badania molekularne (np. PARR), w których możliwe jest oznaczenie klonalności komórek.

W obrazie USG charakterystyczne jest powiększenie lub obecność patologicznych węzłów chłonnych. Obserwuje się również zmiany obejmujące śledzionę i wątrobę (tzw. śledziona „lamparcia” − centkowana).

Leczenie

Odpowiedni protokół leczenia dobiera się, uwzględniając immunofenotyp chłoniaka (7), lokalizację nowotworu, wcześniejsze leczenie oraz kondycję zwierzęcia. Optymalna kuracja opiera się na skojarzonej chemioterapii sekwencyjnej. Istnieje kilka różnych protokołów, jednak większość z nich reprezentuje kombinacje: L-asparaginazy (L), cyklofosfamidu (C), doksorubicyny (hydroksydaunorubicyna [H]), winkrystyny (Oncovin [O]) i prednizonu (P), znanego również jako L-CHOP lub jego inne modyfikacje (9).

Prognostyka i przeżywalność

Niezależnie od tego, który protokół oparty na CHOP wybierzemy, ogólny wskaźnik odpowiedzi na leczenie wynosi od 80 do 90%, a mediana czasu remisji i przeżycia wynosi statystycznie od 8 do 12 miesięcy. Leczenie jednoskładnikowe doksorubicyną (8) lub lomustyną (CCNU) bądź cyklofosfamidem statystycznie skraca ten czas o kilka miesięcy (9). Warto zaznaczyć, że terapia monoskładnikowa prednizonem często zapewnia krótką (ok. 1 miesiąc), częściową lub całkowitą remisję z maksymalnym czasem przeżycia oscylującym wokół 2 miesięcy.

Chociaż wskaźniki odpowiedzi na leczenie są wysokie, to wskaźniki długotrwałych wyleczeń są stosunkowo niskie (< 10%) (10, 11).