Czy lekarza weterynarii można oceniać w Internecie?

Prawo do własnej opinii

Każdy ma prawo do własnej opinii i jej wyrażania. Stanowi o tym art. 54 ust. 1 Konstytucji RP – „każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji”. Tak więc krytyka mieści się w jednym z obszarów wolności słowa, jednakże powinna służyć określonym celom. Nie powinna mieć na celu obrażenia i dokuczania osobie jej poddanej, ale służyć ochronie interesu społecznego. Nie powinna być skierowana ad personam, ale odnosić się do istoty rzeczy. Krytyka rzeczowa to wyrażanie negatywnych opinii w sposób obiektywny, z pominięciem oceny konkretnej osoby. Z kolei krytyka osobowa to używanie złośliwych, obraźliwych uwag w stosunku do konkretnej osoby lub podmiotu. Bariera między nimi jest labilna, gdyż jak zauważa J. Sobczak − „krytykowanie czyjejś działalności zawsze będzie do pewnego stopnia wpływać na ocenę osoby owej działalności się podejmującej”. Krytyka jest dozwolona, jeśli zostaje podjęta w interesie społecznym, ogólnym, jest rzeczowa i rzetelna (Piasecki K.: Kodeks cywilny. Komentarz). Krytyka jest działaniem społecznie pożytecznym i pożądanym, lecz nawet jeśli została podjęta w interesie społecznym, musi nosić cechy rzetelności, rzeczowości i konstruktywności.

Prawo do ochrony dóbr osobistych

Lekarz weterynarii posiada dobra osobiste, które podlegają ochronie prawnej. Zgodnie z art. 47 Konstytucji RP każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia. Rozwinięcie zapisu konstytucyjnego znalazło się w aktach prawnych niższego rzędu, zarówno w prawie cywilnym, jak i karnym. Kodeks cywilny definiuje dobra osobiste poprzez ich wyliczenie. Art. 23 Kodeksu cywilnego stanowi, że „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Osoba, której dobro zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania takiego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonania naruszenia może ona także żądać od osoby, która dopuściła się naruszenia, dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. Może ona również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny.

Naruszenie dóbr osobistych nie rodzi automatycznie odpowiedzialności sprawcy. Uruchomienie ww. sankcji wymaga stwierdzenia bezprawności naruszenia, czyli sprzeczności zachowania sprawcy z prawem i zasadami współżycia społecznego. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że bezprawność wyłącza dozwolona krytyka, mieszcząca się w granicach wyznaczonych przez zasady współżycia społecznego oraz społeczny cel krytyki. Granice te są płynne, ponieważ warunkują je również takie czynniki, jak rodzaj krytyki, warunki w jakich się odbywa, wartość celu, dla którego się ją podejmuje, a także zwyczaje środowiska i osobiste właściwości ludzi.

Z kolei na gruncie prawa karnego ochrona dobrego imienia została wyrażona w przepisach rozdziału XXVII – Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej − gdzie usankcjonowano zniesławienie, jako przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. Zgodne z art. 212 – „kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowania lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności, a w przypadku gdy sprawca dopuszcza się tego czynu za pomocą środków masowego komunikowania podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Pomówienie jest to wypowiedź, w której ktoś bezpodstawnie oskarża inną osobę. Pomówienie jest przestępstwem umyślnym, czyli sprawca działał ze świadomością negatywnych konsekwencji swojego postępowania oraz godzi się na ich zaistnienie. Ale nie ma przestępstwa pomówienia, jeżeli zarzut (nawet prawdziwy) został uczyniony niepublicznie (ale ten nie odnosi się do portali internetowych) oraz nie popełnia występku osoba, która publicznie rozgłasza prawdziwy zarzut, jeżeli dotyczy on osoby pełniącej funkcje publiczną lub służy obronie społecznie uzasadnionego interesu.