Pseudomonas otitis externa u psów – metody rozpoznawania i leczenia

Etap drugi – podanie antybiotyków

Drugim etapem w leczeniu otitis externa jest miejscowe stosowanie antybiotyków. W przypadku stwierdzenia w badaniu cytologicznym pałeczek można wykonać badania hodowlane oraz określić wrażliwość bakterii, należy jednak zaznaczyć, że w przypadku podawania antybiotyku miejscowo, bezpośrednio do przewodu słuchowego, osiągane tam stężenia są wielokrotnie wyższe niż w przypadku podania leków ogólnoustrojowych. Z praktycznego punktu widzenia może to oznaczać, że antybiotyki, które w badaniach antybiotykoodporności są nieskuteczne, mogą być skuteczne w leczeniu miejscowym właśnie dzięki temu, że ich stężenie jest znacznie wyższe. Badania wykazały, że nie ma korelacji pomiędzy skutecznością leczenia miejscowego a wynikami antybiogramów (17).

Najczęściej w leczeniu miejscowym stosowane są fluorochinolony, które są efektywne w zdecydowanej większości przypadków. Z antybiotyków tej grupy można zastosować: marbofloksacynę, enrofloksacynę, ciprofloksacynę. W przypadku marbofloksacyny nawet 96% szczepów pałeczki ropy błękitnej jest wrażliwa na ten antybiotyk. Przy pozostałych fluorochinolonach skuteczność też dochodzi do 90%. Kolejnymi zalecanymi antybiotykami są: gentamycyna, florfenikol i polimyksyna, z których ta ostania wykazuje największą skuteczność (4, 5, 9, 18, 26). Rzadziej w leczeniu wykorzystywane są amikacyna i tobramycyna. Szczególnie ta druga wykazuje znaczną skuteczność, dochodzącą według niektórych badań nawet do 100%. Lek ten jest często wykorzystywany przez autorów, a do jego aplikacji są używane preparaty okulistyczne z medycyny (w medycynie dostępne są również preparaty przeznaczone do infekcji). Ponadto skuteczne mogą być: cefazydym, tikarcylina, spektynomycyna oraz sulfadiazyna srebra (12, 20).

Antybiotyki mogą być używane pojedynczo, ale można też podawać równocześnie dwa. Przykładowo fluorochinolony w połączeniu z suladiazyną srebra działają synergistycznie. Synergizm wykazują również polimyksyna B i mikonazol oraz marbofloksacyna i gentamycyna (6, 8, 14).

W początkowym okresie leczenia zarówno oczyszczanie przewodu słuchowego, jak i aplikacja leków powinny być wykonywane co najmniej raz dziennie, następnie należy redukować częstość oczyszczania przewodu do 1-2 razy w tygodniu, by uniknąć jego nadmiernej maceracji.

Najczęściej do aplikacji stosowane są antybiotyki iniekcyjne, które rozcieńcza się do określonego stężenia płynem fizjologicznym lub wodą do iniekcji. Mogą być stosowane zarówno iniekcyjne antybiotyki weterynaryjne, jak i z medycyny (enrofloksacyna, florfenikol, ceftazydym, amikacyna, tykarcylina, spektynomycyna). Tobramycyna, jak wspomniano, jest dostępna w kroplach okulistycznych (11). Przed podaniem enrofloksacyna jest rozcieńczana w proporcjach 1:1, ceftazydym i tykarcylina rozcieńcza się do stężenia 100 mg/ml, amikacyna jest rozcieńczana do stężenia od 5 do 25 mg/ml (7).

Sulfadiazyna srebra jest dostępna w postaci kremów do stosowania miejscowego, przed aplikacją należy rozcieńczać ją 1:1 (lub nawet 1:10) w wodzie destylowanej lub oleju mineralnym (25). Ostatecznym antybiotykiem w przypadku nieskuteczności podanych powyżej jest imipenem używany w stężeniu 50 mg/ml. Lek ten jest stosowany w lecznictwie zamkniętym w stosunku do wysoce opornych bakterii, jego użycie należy dokładnie rozważyć (21). Wykonane w 2017 roku badania dotyczące lekooporności pałeczki ropy błękitnej nie wykazały u izolowanych z przypadków otitis externa Pseudomonas aeruginosa oporności ten antybiotyk (27). Przeciwwskazaniem do stosowania tobramycyny i amikacyny jest uszkodzenie błony bębenkowej w związku z ototoksycznością tych antybiotyków.

Podczas aplikacji antybiotyku do przewodu słuchowego istotne jest, by została podana odpowiednia objętość. U psów ras miniaturowych zaleca się 0,25 ml, u średnich – 0,5 ml, dużych – 0,75 ml, a olbrzymich 1 ml roztworu antybiotyku (16).