Aspergillus spp. – saprofit czy jednak groźny patogen? 

Aspergiloza ptaków

Wszystkie gatunki ptaków są podatne na rozwój aspergilozy. Najczęstsze czynniki etiologiczne izolowane z przypadków aspergilozy u ptaków to: Aspergillus fumigatus, A. flavus, A. niger. Inne gatunki są rzadziej izolowane. Zarodniki grzyba wnikają przez nozdrza i rozprzestrzeniają się poprzez tylne worki powietrzne do płuc. W workach powietrznych dochodzi do odkładania się zarodników grzyba i rozwoju grzybni, która powoduje martwicę tkanek i wywołuje silną reakcję organizmu ptaka. W zależności od statusu immunologicznego rozróżniamy zakażenia ostre lub przewlekłe. Zakażenie ostre rozwija się, gdy dochodzi do ekspozycji na zarodniki grzyba w dużej ilości i przy zamkniętej przestrzeni. Z kolei zakażenia przewlekłe występują u ptaków z niedoborami odporności i wynikają z regularnego wdychania niższych dawek grzyba. W literaturze opisywane są również aspergilozy oka oraz skóry ptaków.

Diagnostyka aspergilozy

W diagnostyce aspergilozy najczęściej stosuje się metody mikroskopowe i hodowlane w celu stwierdzenia obecności charakterystycznych struktur grzyba. Pomocniczo wykorzystuje się również testy immunologiczne wykrywające przeciwciała anty-Aspergillus oraz antygen galaktomannanowy Aspergillus w surowicy krwi. Istotne są również badania cytologiczne lub histologiczne.

Hodowla mykologiczna

Najczęstszym materiałem w celu hodowli mykologicznej kropidlaków z rodzaju Aspergillus są wymazy z podłożem, BAL lub aspiraty pobrane podczas rynoskopii oraz kał.

Materiał jest wysiewany na podłoże Sabourauda z antybiotykami przeznaczonym do izolacji hodowli drożdżaków i grzybów nitkowatych z materiałów klinicznych, zawierających mieszaną florę grzybiczą i bakteryjną. Inkubacja grzybów trwa 2 tygodnie, ale większość hodowli jest dodatnia w ciągu 5-7 dni. W przypadku Aspergillusa często już po 24 h można zaobserwować charakterystyczny wzrost grzyba na płytce (ryc. 2). Identyfikacja odbywa się poprzez mikroskopowe wykrycie typowych dla gatunku konidioforów. Wynik ujemny hodowli nie wyklucza braku infekcji Aspergillus spp. Często wykrycie w hodowli mykologicznej grzyba jest bardzo trudne ze względu na miejsce zakażenia i trudność w pobraniu odpowiedniej jakości materiału.

Badania serologiczne

Wykrywanie przeciwciał w surowicy krwi możliwe jest dla wszystkich gatunków zwierząt. Metoda MAT (mikroskopowy test aglutynacji), która ma zastosowanie w weterynarii, lub test Elisa (metoda immunoenzymosorbcyjna) służący do ilościowego wykrywania przeciwciał we krwi.

Wykrywanie specyficznych antygenów

Testy te wykorzystują metodę Elisa do wykrycia galaktomannanu, polisacharydu znajdującego się w ścianie komórkowej Aspergillus spp. Badanie to ma szczególne zastosowanie u ptaków, które wytwarzają niski poziom przeciwciał wobec kropidlaka. U zwierząt dotkniętych aspergilozą galaktomannan można wykryć w surowicy krwi tylko podczas aktywnej infekcji, tj. podczas wzrostu i rozprzestrzeniania się grzyba. W postaci przewlekłej przy nieaktywnych, starszych ziarniniakach, polisacharydu nie udaje się wykryć. Zwierzęta, które wykazują wysokie miana przeciwciał przeciwko Aspergillus, zwykle nie mają we krwi wykrywalnego galaktomannanu.

Ujemne wyniki testów serologicznych nie wykluczają aspergilozy. Z kolei wyniki dodatnie testów uważane są za diagnostyczne tylko wtedy, gdy są rozpatrywane łącznie z wynikami badań klinicznych, radiologicznych, rynoskopii, badania histopatologicznego i mykologicznego.

Badanie cytologiczne i histopatologiczne

W niektórych przypadkach rozpoznanie przyżyciowe aspergilozy jest trudne, ponieważ objawy kliniczne są mało charakterystyczne. Dlatego też duże znaczenie mają bioptaty uzyskane metodą rynoskopii, uznawanej za najlepszą z metod diagnostycznych wykorzystywanych do rozpoznawania chorób nosa. Pobrany podczas rynoskopii materiał może być wykorzystany do badania mykologicznego, cytologicznego i histopatologicznego. Czasami wynik badania mykologicznego jest ujemny, a jedynie w badaniu histopatologicznym można stwierdzić obecność strzępek grzyba po barwieniu specjalną metodą Grocotta lub PAS. W ocenie histopatologicznej nie jest możliwe określenie rodzaju grzyba, ale po wykryciu struktur grzybowych wiemy, że mamy do czynienia z zapaleniem grzybiczym.

Badanie RTG i tomografia pozwalają uwidocznić zmiany patologiczne w jamach nosowych.