Endokrynologiczne i emocjonalne podłoże zachowań agresywnych i problemów z agresywnością u psów

Formy zachowań agresywnych

Zachowania agresywne mogą przybierać różną postać i mogą być wywoływane przez wiele różnych czynników. Choć zachowania agresywne można rozpatrywać w kontekście dymorfizmu płciowego, to same zachowania są takie same wśród samców i samic. Odróżnia się natomiast kontekst sytuacyjny i – w niektórych przypadkach – hormony, które wpływają na wzrost intensywności lub hamowanie danego zachowania. W związku z tym możemy założyć, że sieci neuronów, które odpowiadają za zachowania agresywne, nie różnią się w zależności od płci danego osobnika. Różnią się natomiast mechanizmy działające w mózgu, które to, w odpowiedzi na stan hormonalny i bodźce zewnętrzne, pobudzają lub hamują działanie tych sieci.

Zachowania agresywne przybierają trzy podstawowe formy: ofensywną (współzawodnictwo), defensywną i drapieżczą.

Zachowania ofensywne

Przybierają one formę grożenia lub fizycznego ataku jednego zwierzęcia na drugie. W stanie zagrożenia lub po ataku ze strony innego osobnika zwierzę często prezentuje zachowania ofensywne, żeby otworzyć sobie drogę do ucieczki.

Zachowania defensywne

Mogą przybrać formę rzeczywistego ataku lub tylko zachowań grożących, na które składają się odpowiednie pozycje ciała i gesty. Język ciała ma zakomunikować adwersarzowi: „zostaw mnie w spokoju, bo w przeciwnym razie sam staniesz się celem ataku” (zagrożone zwierzę może również wybrać inną strategię i pokazać uległość względem przeciwnika, co oznacza, że rezygnuje z ataku). W warunkach naturalnych zwierzęta najczęściej reagują strachem, a nie atakiem. Zachowania grożące są pożyteczne z punktu widzenia ustalania hierarchii społecznych u zwierząt żyjących w zorganizowanych grupach, pomagają one również w sytuacjach, kiedy należy ostrzec intruza, że znalazł się na nie swoim terytorium. Ich przewaga nad innymi zachowaniami polega na tym, że nie dochodzi do walki, w której jedna lub obie strony mogą odnieść rany.

Zachowania drapieżcze

Te z kolei mają miejsce, kiedy przedstawiciel jednego gatunku atakuje osobnika należącego do innego gatunku i zwykle dzieje się tak, ponieważ ten drugi jest pożywieniem dla tego pierwszego. Ocena rozróżniająca poszczególne zachowania zależy od stanu emocjonalnego zwierzęcia. Agresji ofensywnej, jak i defensywnej, będzie towarzyszyło pobudzenie emocjonalne, podczas gdy zachowania drapieżcze są zwykle prowadzone z „zimną krwią”, bez nadmiernej aktywności emocjonalnej.

W trakcie zachowań ofensywnych i defensywnych zwierzęta są mocno pobudzone, a aktywność autonomicznego układu nerwowego jest wysoka. Dla kontrastu, zachowania drapieżcze cechuje „zimna krew” i AUN nie jest tak bardzo aktywny.

Jak komórki nerwowe kontrolują zachowania agresywne

Trzy główne typy zachowań agresywnych są kontrolowane przez różne mechanizmy w mózgu, co skłania nas ku stwierdzeniu, że te zachowania są od siebie niezależne. Kontrola zachowań agresywnych na poziomie komórek nerwowych ma układ hierarchiczny. Obwody komórek nerwowych ulokowane w śródmózgowiu programują konkretne ruchy, jakie wykonuje zwierzę w trakcie ataku czy obrony. Te obwody z kolei są kontrolowane poprzez neurony ulokowane w przodomózgowiu. To, czy zwierzę zaatakuje, zależy od wielu czynników, w tym od bodźców, jakie docierają do niego z otoczenia, i jego wcześniejszych doświadczeń.

Aktywność obwodów w śródmózgowiu wydaje się być kontrolowana przez podwzgórze i układ limbiczny (w szczególności przez ciało migdałowate), które odpowiadają również za wiele zachowań charakterystycznych dla danego gatunku. Aktywność układu limbicznego jest kontrolowana przez systemy percepcyjne, wykrywające zmiany w otoczeniu, również obecność innych zwierząt.