Przyczyny i rozwiązywanie ciąży bliźniaczej u koni

Kubki endometrialne produkują eCG do około 100.-120. dnia ciąży. Jeżeli dojdzie do obumarcia ciąży po 35. dniu, to zostaje zahamowana cykliczna aktywność płciowa klaczy, aż do czasu zaniku kubków endometrialnych. W efekcie klacz nie zajdzie już w ciążę w danym sezonie rozrodczym. Jeżeli podczas pierwszego badania USG na źrebność stwierdzono obecność ciąży bliźniaczej, którą zdecydowano się pozostawić w celu spontanicznego rozwiązania, to kolejne kontrolne badanie USG należy bezwzględnie wykonać przed 35. dniem. Jeżeli w tym okresie nadal stwierdza się obecność ciąży bliźniaczej, należy przeprowadzić redukcję ciąży.

Bardzo często wykonywaną procedurą jest manualna redukcja ciąży poprzez tzw. wygniecenie pęcherzyka zarodkowego. Najlepsze efekty daje redukcja do 24. dnia ciąży, ponieważ w tym czasie ryzyko niepowodzenia zabiegu jest małe, procedura jest bezpieczna (7). Powszechnie praktykowaną metodą jest przynajmniej jednokrotne podanie niesterydowego leku przeciwzapalnego kilkanaście minut przed wykonaniem zgniecenia pęcherzyka zarodkowego, co z jednej strony ułatwia wykonanie zabiegu oraz hamuje reakcję zapalną endometrium zainicjowaną manualnymi manipulacjami na macicy.

W przypadku ciąży bliźniaczej jednorożnej, jeżeli manualna redukcja jednego z pęcherzyków zarodkowych nie jest możliwa, zwykle czeka się do 35. dnia ciąży. Jeżeli do tego czasu nie dojdzie do spontanicznej redukcji ciąży, należy podać dwukrotnie preparat zawierający PGF₂α oraz wykonać płukanie macicy w celu fizycznego pozbycia się pozostałości po ciąży. W przypadku ciąży bliźniaczej dwurożnej wygniecenie jednego pęcherzyka zarodkowego jest najprostszą metodą. Jeśli z jakichś względów manualna redukcja nie jest możliwa, należy podać PGF₂α. Niestety w takim przypadku terminacji ulegnie cała ciąża, ponieważ zniszczenie ciałka żółtego będzie skutkowało przerwaniem ciąży.

Niektórzy praktycy proponują skąpe żywienie klaczy, u której rozwija się ciąża bliźniacza, po 40. dniu ciąży. Inną metodą redukcji ciąży bliźniaczej jest aspiracja wód płodowych z dojścia przez pochwę pod kontrolą USG (20.-45. dzień). W przypadku rozwijającej się ciąży, której terminacja nie mogła zostać przeprowadzona poprzez manualną redukcję lub zastosowanie preparatów luteolitycznych, stosuje się dosercową iniekcję KCl pod kontrolą transabdominalnego USG. Terminację ciąży tą metodą można przeprowadzić od 66. do 168. dnia – najlepiej pomiędzy 115. a 130. dniem ciąży. Obumarcie zarodka/płodu po ok. 37. dniu ciąży skutkuje zahamowaniem cyklicznej aktywności płciowej klaczy do czasu zaniku kubków endometrialnych, czyli klacz nie zajdzie już w ciążę w danym sezonie rozrodczym.

Skuteczność opisanych metod rozwiązania ciąży bliźniaczej, czyli doprowadzenie do urodzenia się pojedynczego, zdrowego źrebięcia, w zależności od sposobu postępowania jest dość podobna (7, 8). Jedynie w przypadku ciąży bliźniaczej dwurożnej manualne wygniecenie zarodka pozwala na osiągnięcie 88-proc. skuteczności. W przypadku ciąży bliźniaczej jednorożnej skuteczność tej metody obniża się do 57%. Skąpe żywienie klaczy, w przypadku zarówno ciąży jedno-, jak i oburożnej, pozwala uzyskać 55-proc. skuteczność. Przezpochwowa aspiracja płynu omoczniowego (przeprowadzona do 35. dnia ciąży) daje ok. 50-proc. skuteczność. Podobny odsetek zdrowych pojedynczych źrebiąt uzyska się po dosercowej iniekcji KCl. Natomiast spontaniczna redukcja, pod kontrolą lekarską, daje skuteczność 52%, tak więc niewiele odbiega od stosowanych metod terminacji ciąży bliźniaczej. Można więc podsumować, że natura dobrze radzi sobie w przypadku rozwiązania problemu ciąży bliźniaczej u klaczy.

Rozwój źrebiąt pochodzących z ciąży mnogiej

Nawet poniżej 5% ciąży bliźniaczych jest zakończonych urodzeniem żywych bliźniąt. Często takie źrebięta są słabe, małe, dość często jedno wkrótce pada, bardzo rzadko osiągają taką sprawność jak konie pochodzące z ciąży pojedynczej. Źrebięta pochodzące z ciąży bliźniaczej wymagają zdecydowanie więcej wysiłku, żeby mogły zostać odchowane. Warto w tym miejscu przytoczyć przypadki urodzenia i odchowania bliźniąt np. w 1989 r. w Popielnie w stadninie koników polskich urodziły się klaczka i ogierek. Klaczka urodziła się o masie mniejszej od ogierka o ok. 10 kg, była słabsza, nie podniosła się po urodzeniu i przez pierwsze dwie doby wymagała podsadzania do klaczy.

Natomiast w wieku ok. 2 lat obydwa źrebaki nie odbiegały pod względem rozwoju fizycznego od pozostałych koników ze swojego rocznika. Niemniej jednak ogierek podczas kastracji okazał się jednostronnym wnętrem (9). Przypadek urodzenia się bliźniąt w SK Mieczownica we wrześniu 1976 r. opisał Marek Bobowski („Koń Polski”, 4/1977). W wyniku trwającej 327 dni ciąży urodziła się klaczka, która w tydzień po urodzeniu ważyła 55 kg, i ogierek ważący jedynie 17 kg. Klaczka była dobrze umięśniona i prawidłowo rozwinięta. Natomiast ogierek miał słabo wykształcone mięśnie i kopyta (róg kopytowy rozszczepiony, brak dostatecznie wykształconej podeszwy i brzegu podstawowego). Zarówno klaczka, jak i ogierek rozwijały się dalej prawidłowo, mimo że w wieku 9 miesięcy nadal widoczna była dysproporcja pomiędzy klaczą a ogierem.

Podsumowując, owulacje mnogie wcale nie są rzadkością u klaczy, jednak większość z nich nie kończy się ciążą mnogą. Jeśli nawet dojdzie do zapłodnienia, ciąża bliźniacza zwykle zostaje zresorbowana na wczesnym etapie. Bardzo ważna jest diagnostyka wczesnej ciąży przy pomocy USG pod kątem obecności ciąży bliźniaczej, w celu ewentualnego jej przerwania i ponownego zaźrebienia klaczy w tym samym sezonie rozrodczym.