Choroby zoonotyczne – czy podniesienie świadomości pomoże nam uniknąć kolejnej pandemii?

Choroby pasożytnicze

Ta grupa chorób, która z pozoru wydaje się być dość stabilna, również ulega ciągłym zmianom za sprawą działalności człowieka, w tym stosowaniem leków przeciwpasożytniczych, przed którymi pasożyty potrafią się bronić (np. oporność na iwermektynę niektórych nicieni). W związku ze zmianami klimatu dochodzi do zmian siedlisk wektorów chorób doprowadzając do pojawiania się „egzotycznych” dotychczas chorób zoonotycznych na nowych terenach (leiszmanioza, dirofilarioza i inne). Dzięki skutecznym i nowoczesnym lekom weterynaryjnym, a przede wszystkim wiedzy, można skutecznie zapobiegać większości z tych chorób.

Walka z lekoopornością bakterii

Ten ogromnie ważny temat zyskuje także w naszym kraju coraz więcej uwagi głównie za sprawą nacisków ze strony ekspertów Unii Europejskiej i organizacji czuwających nad właściwym stosowaniem antybiotyków. Trzeba sobie jasno powiedzieć, że antybiotyki dobrze, że są, ale żeby działały i jeszcze długo nam służyły, muszą być stosowane racjonalnie w myśl zasady – „tak dużo – ile potrzeba, tak niewiele – jak to możliwe”.

Programy racjonalnego stosowania antybiotyków wprowadziły wszystkie w jednym wersie i to w dziedzinach, w których stosuje się te leki, a zatem w ochronie zdrowia, w rolnictwie i weterynarii. Współdziałanie wszystkich wymienionych podmiotów jest warunkiem koniecznym do skutecznego działania. Nie wystarczą przy tym deklaracje i współpraca naukowa. Potrzebne jest silne wsparcie ze strony gremiów rządowych, a wraz z nim odpowiednie siły i środki.

Jak pokazuje doświadczenie z innych krajów, w których podobne programy funkcjonują od przeszło 10 lat, udaje się dzięki nim ograniczyć zużycie antybiotyków bez strat w jakości produkcji i dobrostanie zwierząt. Jest to cały proces zmierzający do wzrostu świadomości nie tylko lekarzy, ale także ich klientów.

Obarczanie odpowiedzialnością za wzrost lekooporności, a w konsekwencji brak skutecznego działania jednej ze stron jest nieuzasadnione, gdyż bakterie oraz inne mikroorganizmy nie rozróżniają specjalności lekarskich. Dla nich liczy się jeden cel – przechytrzyć, przetrwać i przeżyć, a następnie zabezpieczyć się przed kolejnym atakiem. Stąd też apele do lekarzy wszystkich specjalności o działania wyprzedzające pojawienie się infekcji, o namawianie do szczepień ochronnych i podejmowanie działań uświadamiających skierowanych na pacjenta i klienta (lekarze weterynarii) wymierzonych w odchodzenie od stosowania antybiotyków w sytuacjach, gdy nie jest to bezwzględnie konieczne. Antybiotyki mniej stosowane stają się skuteczniejsze w działaniu.

Każdego roku pojawiają się nowe zoonozy w ilości co najmniej kilku, z czego aż 75% pochodzi ze świata dzikich zwierząt (OIE). To dobitnie pokazuje, jak ważne jest zachowanie równowagi w świecie zwierząt dla zachowania zdrowia ludzi.

Zwierzęta, rośliny i ludzie zamieszkują tę samą planetę stanowiącą nasze wspólne środowisko bytowania. Wszystkie te elementy podlegają tym samym czynnikom i powinny być szczególnie chronione dla zachowania zdrowia, tzw. Jednego Zdrowia (One Health).

Coraz lepsze, sprawniejsze i dokładniejsze metody diagnostyczne oraz postęp w naukach medycznych nie do końca przełożą się na bezpieczeństwo ludzi i zwierząt. Konieczne są też edukacja i wzrost świadomości społeczeństw na temat czyhających zagrożeń i metod przeciwstawiania się im.

W tym kontekście istotne jest podejmowanie inicjatyw łączących działania ochrony zdrowia ludzi, zdrowia zwierząt oraz środowiska naturalnego. Bez zrozumienia wzajemnych powiązań trudno będzie wypracować skuteczny program zabezpieczający nas przed kolejną pandemią, która nieuchronnie nadejdzie.

lek. wet. Artur Zalewski One Health Consulting