Zatrucie glikolem etylenowym – realne zagrożenie dla psów i kotów

Jak leczyć zatrucie glikolem etylenowym?

Glikol etylenowy ulega bardzo szybkiemu wchłanianiu z przewodu pokarmowego. Prowokowanie wymiotów po jego spożyciu zaleca się więc jedynie wówczas, gdy od jego spożycia minęła mniej niż 1 godzina, a u pacjenta nie występują: duszność, niedotlenienie, otępienie lub śpiączka bądź napady drgawek. U psów zaleca się wówczas podanie apomorfiny (0,03 mg/kg i.v.) lub 3-proc. wody utlenionej (1-2 ml/kg doustnie), u kotów stosuje się zwykle ksylazynę (2 mg, czyli 0,1 ml roztworu 20 mg na ml) na kota o masie 4-5 kg i.m. (wymioty powinny wystąpić po upływie 20-30 minut) bądź wodę utlenioną (1-2 ml na kg doustnie, co w przybliżeniu odpowiada jednej łyżeczce od herbaty na kota). Stosując ketaminę, należy liczyć się z tym, że lek ten może powodować u pacjenta znaczące zmiany ciśnienia krwi, rzadkoskurcz, hipotermię i depresję oddechową (5, 7).

Duże znaczenie w terapii zatrucia GE odgrywają płynoterapia (krystaloidy podawane dożylnie w zależności od potrzeb pacjenta) i monitorowanie ilości wytwarzanego moczu (zwierzęciu warto założyć cewnik do pęcherza moczowego i podłączyć go do zamkniętego systemu zbiórki moczu) (5).

Do roku 1999 w medycynie człowieka dożylna infuzja etanolu stanowiła standard leczenia zatrucia glikolem etylenowym. Jednak po wprowadzeniu na rynek dużo bardziej bezpiecznego fomepizolu (inhibitor dehydrogenazy alkoholowej) środek ten stał się nowym złotym standardem w postępowaniu z pacjentami, którzy spożyli GE (6, 8).

Dostępny w Polsce fomepizol (4-metylpyrazol, 4-MP) stosowano z powodzeniem zarówno u psów, jak i u kotów, które uległy zatruciu glikolem etylenowym. Kotom podawano go w dawce początkowej 125 mg/kg i.v., którą w 12., 24. i 36. godzinie terapii zmniejszano do 31,25 mg/kg. Jedynym istotnym objawem ubocznym takiego leczenia była sedacja (1, 9). Optymalnie terapię z użyciem fomepizolu u kotów powinno się rozpocząć, jeśli od spożycia GE nie minął czas dłuższy niż 3 godziny (5).
Z kolei u psów, które spożyły GE po upływie < 8 godz., zaleca się następujący schemat podawania 4-MP: 20 mg/kg 5-proc. roztworu fomepizolu drogą dożylną, zmniejszone do 15 mg/kg i.v. w 12 i 24 godz. oraz do 5 mg/kg i.v. w 36. godzinie od podania pierwszej dawki (5).

Jeżeli nie ma możliwości zastosowania fomepizolu, zwierzęciu podaje się alkohol etylowy. Roztwór 40% alkoholu należy rozcieńczyć jałowym roztworem NaCl w stosunku 1:2 (a według niektórych źródeł 1:1) i podawać w dawce początkowej 3-5 ml/kg m.c. w powolnej infuzji dożylnej co 4 godziny (łącznie 5 podań), a następnie co 6 godzin (kolejne 4 podania). U kotów zalecana dawka alkoholu etylowego rozcieńczonego do 20% jałowym NaCl wynosi 5 ml/kg i.v. co 6 godzin (5 podań), a następnie co 8 godzin (4 podania).

Należy zwrócić uwagę na to, że terapia etanolem prowadzi nie tylko do zmniejszenia reaktywności pacjenta, ale również do obniżenia temperatury jego ciała, potencjalnej depresji oddechowej (szczególnie u kotów) i hipotensji. Wymaga on zatem stałej, intensywnej terapii i ewentualnego skorygowania dawki etanolu w zależności od obserwowanych zmian (ma to znaczenie zwłaszcza w przypadkach nakładania się działań etanolu z zastosowanymi wcześniej lekami uspokajającymi, takimi jak np. acepromazyna, które podaje się zwierzęciu w przypadkach nadmiernego pobudzenia i wokalizacji) (5, 7).

Poważna kwasica metaboliczna (pH < 7,25, HCO₃− < 8 mEq/l) może wymagać dożylnego podania wodorowęglanów (w postaci dwuwęglanu sodu). Ich dawkę wylicza się zgodnie z poniższym wzorem, na podstawie wartości nadmiaru/niedoboru zasad (BE – ang. Base Excess), którą określa badanie gazometryczne krwi:

Zawartość wodorowęglanów (mEq/l) = 0,2 x m.c. x BE.

Połowę wyliczonej dawki podaje się w powolnym bolusie dożylnym, kolejną połowę – w powolnym wlewie dożylnym w ciągu kolejnych 3 godzin (ewentualnie całość w powolnym wlewie dożylnym w ciągu 4 godzin). W celu zwiększenia diurezy w pierwszej dobie leczenia stosuje się furosemid w dawce 1 mg/kg m.c. co 4 godziny. Jeżeli u pacjenta po spożyciu glikolu etylenowego doszło do skąpomoczu lub bezmoczu, zaleca się wykonanie u niego dializy otrzewnowej (5, 7).

Konieczność prowadzenia długotrwałej terapii w przypadku zatrucia glikolem etylenowym wynika w dużej mierze z tego, że jest on w sposób powolny uwalniany z tkanki tłuszczowej pacjenta (5). Leczenie jest wielokierunkowe i nierzadko wymaga skorygowania w trakcie hospitalizacji, ponieważ stan zwierzęcia może ulegać gwałtownym zmianom. Kluczowe jest jednak wczesne postawienie rozpoznania. Warto pamiętać o tym zatruciu szczególnie w okresie późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny.