Opiniowanie sądowo-weterynaryjne w przypadku obrażeń ciała u zwierząt – ofiar postrzałów z broni palnej

Drugim rodzajem broni myśliwskiej jest broń o lufach gładkich (dubeltówki, boki), z których strzela się amunicją śrutową lub kulową. Najczęściej używa się broni kalibru 12 (o przekroju lufy 18,2 mm), nieco rzadziej kalibru 16 (16,8 mm) i wyjątkowo tylko kalibru 20 (15,7 mm). Naboje śrutowe, które są przeznaczone do polowań na drobną zwierzynę, zawierają liczne, równej wielkości, ołowiane kulki o średnicy 2-4 mm.

Liczba kulek w ładunku zależy od ich wielkości: im mniejsza jest ich średnica, tym jest ich więcej w jednym ładunku. Podczas wystrzału wiązka śrutu rozprasza się stopniowo pod oporem powietrza, dlatego nie wszystkie kule docierają do celu. Energia śrutu, zwłaszcza drobnego, wystrzelonego z odległości 30-35 m, umożliwia jedynie powierzchowne wniknięcie w tkanki. Śmierć zwierzęcia nie następuje bezpośrednio na skutek uszkodzenia narządów wewnętrznych, ale z powodu wstrząsu urazowego. Przy strzałach z mniejszej odległości penetracja śrucin w tkankach może być większa. Zatem o stopniu zranienia decyduje odległość zwierzęcia od broni w momencie strzału. Sherman i Perish opisują trzy typy ran od broni śrutowej:

1. rana postrzałowa z odległości > 6 m – pociski przenikają przez skórę i tkankę podskórną;
2. rana postrzałowa z odległości < 6 m – pociski penetrują tkankę mięśniową;
3. rana postrzałowa z odległości < 3 m – rozległe i masywne uszkodzenie tkanek, niekiedy ze skutkiem śmiertelnym (1, 4, 5).

W broni o lufach gładkich znalazły także zastosowanie pociski kulowe systemu Brenneke. Są to ciężkie pociski (do 30 g), osiągające niewielką prędkość (450 m/s). Zazwyczaj są stosowane przy strzałach na odległość nie większą niż 40-50 m. Rana postrzałowa w tym wypadku jest duża, na ogół ma regularny otwór wlotowy. Otwór wylotowy jest nieregularny i mniejszy, gdyż pocisk, przechodząc przez tkanki, częściowo się zapada. Dlatego też pociski są często znajdowane w tkankach zwierząt (4).

Charakterystyka ran postrzałowych

Pocisk, uderzając w ciało zwierzęcia, powoduje uszkodzenia, których stopień uzależniony jest od rodzaju pocisku i odległości, z której padł strzał. Podczas badania sekcyjnego stwierdza się otwór wlotowy i kanał postrzałowy, w przypadku gdy pocisk utkwił w tkance (tzw. postrzał ślepy). Dodatkowo można stwierdzić otwór wylotowy, gdy pocisk przechodzi na wylot przez ciało (tzw. przestrzał). Spotykane są też postrzały uderzeniowe, zwane kontuzyjnymi, gdy pocisk odbija się od przedmiotu znajdującego się na ciele zwierzęcia (np. obroża na psie), nie powodując uszkodzeń skóry, ale zaburzając funkcjonowanie głębiej leżących narządów. Wyróżnia się również postrzał styczny, gdy pocisk przechodzi obok powłok ciała, stykając się z nimi, co powoduje miejscowe otarcia naskórka z podbiegnięciami krwawymi, a nawet głębsze, rynienkowate rany.

Cechy otworu wlotowego to rąbek zabrudzenia i rąbek otarcia naskórka. W zależności od odległości strzału powstaje również strefa osmalenia i ziarna niespalonego prochu. Strefa osmalenia jest silnie wysycona przy strzałach z pobliża. Przy broni myśliwskiej jest zauważalna z odległości oddania strzału do 1 m. W miarę zwiększania odległości staje się ona słabiej widoczna. Również u zwierząt o silnej pigmentacji naskórka i gęstej okrywie włosowej jest gorzej widoczna. W takim wypadku można stosować fotografię w podczerwieni. Na postrzały zadane z bliskiej odległości jednoznacznie wskazują ziarna spalonego prochu. Zazwyczaj rana wlotowa ma kształt okrągły, a jej średnica jest nieco mniejsza niż przekrój pocisku. Przy strzale oddanym z ukosa rana może mieć kształt owalny. Natomiast nieregularny kształt rany wlotowej świadczy o złym stanie technicznym broni, z której został oddany strzał, lub że ranę spowodował pocisk rykoszetujący.

Rana wlotowa po strzale oddanym z pobliża lub z przyłożenia ma nieco odmienne cechy. Z takim pociskiem do kanału rany wnikają gazy pod dużym ciśnieniem. Podczas zetknięcia się z podłożem kostnym powstaje rozległa rana o kształcie gwiaździstym. O takim strzale świadczy również jasnoróżowe zabarwienie okolicy rany, tzw. zjawisko Paltaufa. Zachodzi ono na skutek łączenia się Hb z tlenkiem węgla. W wyniku tego połączenia powstaje karboksyhemoglobina. Za otworem wlotowym rozpoczyna się kanał rany postrzałowej. Zazwyczaj jest on linijny, co umożliwia ustalenie kierunku, z którego padł strzał. Kierunek przebiegu kanału zmienia się, gdy pocisk odbije się od kości. Przy pociskach ekspansywnych kanał poszerza się stopniowo na skutek rozszerzania się średnicy pocisku w miarę jego przechodzenia przez tkanki. Fragmenty płaszcza odgięte na boki działają jak obracający się wiatrak. Kanał rany powiększa się, a rana wylotowa ma nieregularny kształt.