Opiniowanie sądowo-weterynaryjne w przypadku obrażeń ciała u zwierząt – ofiar postrzałów z broni palnej

W przypadku gdy pocisk po wniknięciu w ciało na skutek gwałtownego hamowania ruchu obrotowego i utraty stabilności zbacza ze swojego toru, powoduje większe niż typowe uszkodzenia narządów. Rana wylotowa jest zazwyczaj większa od wlotowej, wyjątek stanowią rany po pociskach typu Brenneke – w tym wypadku rana wylotowa jest mniejsza. Również przy strzałach z przyłożenia zachodzi podobne zjawisko. W odróżnieniu od rany wlotowej rana wylotowa nie posiada nigdy strefy osmalenia i rąbka zabrudzenia, a w jej otoczeniu nie występują ziarna niespalonego prochu. W kanale rany wylotowej znajduje się czasem fragmenty sierści lub piór. Niekiedy widoczne są na zewnątrz rany wylotowej fragmenty płuc, wątroby lub treści żołądka, które zostały wessane przez podciśnienie, jakie wytworzyło się za przechodzącym przez tkanki pociskiem (1-4).

Charakteryzując rany postrzałowe, należy zwrócić uwagę na dodatkowe czynniki, które mają wpływ na postać i rozległość obrażeń. Pocisk, raniąc zwierzę o twardszych tkankach, np. dzika, powoduje znacznie mniejsze uszkodzenia niż uderzając w zwierzę o miękkich tkankach, jak sarna czy zając. Uszkodzenie tkanek uzależnione jest również od ich struktury. Tkanki homogeniczne, jak wątroba lub mięśnie, są bardziej wrażliwe na uszkodzenie. Do bardziej odpornych tkanek należy między innymi tkanka płucna, w której miąższu znajdują się włókna. Tkanka kostna ze względu na jej małą elastyczność zazwyczaj ulega roztrzaskaniu. Odłamki i fragmenty kostne mogą się przemieszczać razem z pociskiem, powodując dodatkowe uszkodzenia. Większym uszkodzeniom ulegają kości długie, gdy pocisk trafia w istotę korową. W kościach o przewadze istoty gąbczastej, jak żebra, uraz jest nieco mniejszy (3, 5).

Przed przystąpieniem do wykonywania przyżyciowej obdukcji, jak i badania pośmiertnego zwierzęcia postrzelonego z broni palnej bardzo istotne jest, aby wykonać makroskopowe zdjęcie zwierzęcia lub/oraz odczytać numer trwałego oznakowania zwierzęcia (tatuaż lub nr czipu – podczas badania sekcyjnego należy go wyizolować z ciała zwierzęcia, zabezpieczyć i przekazać organowi zlecającemu ekspertyzę). Jest to ważne z uwagi na fakt identyfikacji zwierzęcia. Należy także wykonać zdjęcie makroskopowe rany wlotowej pocisku oraz rany wylotowej (w przypadku jej obecności). W każdym przypadku należy także – w miarę możliwości – wykonać badanie RTG. Pozwoli to lekarzowi weterynarii na lokalizację pocisku w ciele zwierzęcia lub ułatwi określenie toru pocisku przy przestrzale.

Postępowanie biegłego lekarza weterynarii

Postępowanie biegłego lekarza weterynarii ze zwłokami zwierzęcia przekazanego przez organ procesowy, zarówno przed wykonaniem badania sekcyjnego, podczas jego wykonywania, jak również po jego wykonaniu, jest bardzo istotne dla właściwego, zgodnego z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej sporządzenia protokołu i wydania na jego podstawie opinii. W przypadku gdy biegły lekarz weterynarii ma za zadanie wykonać badanie pośmiertne zwierzęcia, powinien wyizolować pocisk tkwiący w ciele, zabezpieczyć go i jako dowód rzeczowy przekazać organowi zlecającemu badanie. Należy zwrócić także uwagę na to, aby po wykonanym badaniu sekcyjnym nie przekazywać zwłok zwierzęcia bezpośrednio do zakładu utylizacyjnego, lecz je zabezpieczyć i poinformować o tym fakcie organ zlecający przedmiotowe badanie (zwłoki przesłanego zwierzęcia na podstawie „Postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego” są własnością organu procesowego). W praktyce jednak często organ, zlecając biegłemu badanie, wskazuje jednocześnie, jak należy postąpić ze zwłokami zwierzęcia po jego wykonaniu.

Podczas badania ciała zwierzęcia postrzelonego z broni palnej w sposób dokładny należy ustalić tor pocisku w ciele oraz ustalić charakter powstałych uszkodzeń narządów wewnętrznych. Następnie, mając na uwadze stwierdzone makroskopowe zmiany sekcyjne, należy ustalić, uszkodzenie jakich tkanek lub narządów było bezpośrednią przyczyną zejścia śmiertelnego sekcjonowanego zwierzęcia. W każdym przypadku postrzału śmiertelnego zwierzęcia lekarz powinien pobrać wycinek skóry z rany wlotowej pocisku. Pobrany wycinek skóry zabezpiecza się, rozpylając na jego powierzchnię np. lakier do włosów z odległości ok. 50 cm, po jego wyschnięciu powtarza się czynność z odległości ok. 20 cm. Następnie pobrany i utrwalony wycinek skóry zabezpiecza się, wkładając go do szczelnie zamkniętego pojemnika. Pozwoli to biegłym z laboratorium kryminalistycznego określić rodzaj użytej broni, pocisku oraz przybliżoną odległość strzału.

Ostateczna ocena obrażeń postrzałowych u zwierzęcia, będącego dowodem rzeczowym w sprawie, należy zawsze do organu procesowego prowadzącego postępowanie. Na tę ocenę składają się wielokierunkowe badania specjalistyczne. Badanie sądowo-weterynaryjne stanowi pierwszy i podstawowy element badań. Jego wynik ma bezpośredni wpływ na rodzaj i wynik dalszych badań specjalistycznych (np. balistycznych), co w sposób pośredni decyduje o dalszych czynnościach organu procesowego w danej sprawie.