Oddziaływanie wybranych czynników środowiskowych na status immunologiczny i zdrowotny cieląt

W przypadku przedłużającego się oddziaływania stresu transportowego stwierdzono osłabienie humoralnych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej, wyrażonej spadkiem produkcji przeciwciał bezpośrednio po szczepieniu, w stosunku do wirusów układu oddechowego, w tym BRSV, BHV-1 czy PI-3 (42). Intensywna reakcja stresowa wpływa również na obniżenie poziomu wydzielania immunoglobulin sIgA, odpowiedzialnych za miejscową odpowiedź immunologiczną błon śluzowych górnych dróg oddechowych (BALT ang. bronchial associated lymphatic tissue). W konsekwencji obniża się sprawność funkcjonowania tego układu wyrażona osłabieniem w zapobieganiu adhezji mikroorganizmów do nabłonka, osłabieniem działania bakteriostatycznego oraz neutralizacji toksyn bakteryjnych. Ocena poziomu sIgA może być potencjalnym markerem stresu, ponieważ istnieje istotna negatywna korelacja pomiędzy stężeniem kortyzolu a produkcją przeciwciał sIgA (3, 11).

Istotnym czynnikiem decydującym o statusie immunologicznym oseska oraz poziomie wrażliwości na zachorowanie jest prawidłowy transfer immunoglobulin siarowych. Występowanie deficytu transferu odporności siarowej (FPT − failure passive transfer) u cieląt w Ameryce Płn. waha się na poziomie od 11 do 31%. W okresie sezonu wycieleń w następstwie obniżonych wskaźników odporności biernej u ponad 57,9% cieląt występowała biegunka, a u 35,6% cieląt obserwowano problemy z zapaleniem płuc (8). Częstotliwość występowania FPT w zakresie < 10% uważa się za możliwy do osiągnięcia przy użyciu wartości stężenia poziomu IgG w surowicy równego 10 g IgG/l. Jednak w niektórych badaniach zaproponowano zwiększenie stężenia IgG w surowicy do 15 g/l jako punktu granicznego dla niedoborów odporności biernej, co istotnie przekładało się na wyższą zdrowotność cieląt w okresie odchowu (27).

Siara poza immunoglobulinami zawiera również inne składniki oddziałujące korzystnie na prawidłowy rozwój noworodka oraz funkcjonowanie odpowiedzi immunologicznej, w istotnie wyższych stężeniach niż w normalnym mleku. Wymienić tu należy: immunologicznie aktywne leukocyty, tłuszcz, białko, czynniki wzrostu, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (np. retinol, tokoferol, β-karoten), witaminy rozpuszczalne w wodzie (niacyna, tiamina, ryboflawina, witamina B12, pirydoksal, pirydoksamina, pirydoksyna), minerały (np. Ca, P, Mg, Na, K, Zn, Fe, Cu, S, Mn) oraz nieswoiste antybakteryjne czynniki, np. laktoferyna, wydzielnicza fosfolipaza i inne. Niektóre badania potwierdziły, że składniki zawarte w siarze mogą istotnie wzmocnić odpowiedź limfocytów na niespecyficzne mitogeny oraz swoiste antygeny, a także przyczynić się do zwiększenia efektywności prezentacji antygenu przez komórki MHC (17, 27).

Także indywidualne czynniki ryzyka związane z rasą, porą roku wycielenia, miejscem porodu wewnątrz bądź na zewnątrz budynku inwentarskiego mogą mieć istotny wpływ na jakość transferu odporności siarowej. W wielu przypadkach o prawidłowym poziomie przeciwciał siarowych IgG w surowicach cieląt wskazującym na jakość transferu odporności siarowej decydowały tzw. parametry hodowlane, wśród których wymienić należy wiek rodzącej krowy, skalę kondycji, okres porodu, płeć cieląt oraz sposób pobierania siary przez noworodki (tab. 1).

Bezpośrednio po urodzeniu cielęta narażone są na stres termiczny, który wywołuje zaburzenia manifestujące się występowaniem objawów klinicznych obserwowanych w przebiegu syndromu słabego cielęcia. Pojawiająca się słaba aktywność ruchowa, niezborność oraz brak chęci pobierania pokarmu w połączeniu z osłabioną możliwością wchłaniania składników pokarmowych, w tym immunoglobulin, w następstwie zmian martwiczych nabłonka p. pokarmowego u cieląt ma istotny wpływ na niski (blisko ¹/₃) poziom wchłoniętych immunoglobulin siarowych przez noworodki. Niewystarczająca odporność bierna u cieląt zwiększa częstość występowanie chorób biegunkowych, zapalenia płuc i posocznicy, a także jest przyczyną zwiększonej śmiertelności w okresie odchowu − tab. 2 (9).