Żywienie psów i kotów z chorobami wątroby

Białka i aminokwasy

Poziom białka w diecie powinien być dostosowany do stanu klinicznego zwierzęcia i stopnia uszkodzenia wątroby. Brak jest uzasadnienia dla obniżenia podaży białka u zwierząt z chorobami wątroby, z wyjątkiem objawów nasilonej encefalopatii wątrobowej. Poziom białka jest często nieodpowiednio zmniejszany, w obawie przed wywołaniem hiperamonemii. Jest to błędne postępowanie, gdyż przyczynia się do pogłębiania zaburzeń. Nadmierne ograniczenie poziomu białka w diecie może nasilać katabolizm białek ustrojowych i utratę masy mięśniowej, co zwiększa ryzyko rozwoju encefalopatii wątrobowej. Dlatego dostarczenie wysokiej jakości dobrze przyswajalnego białka ma kluczowe znaczenie dla poprawy stanu zdrowia pacjenta. W związku z tym zapotrzebowanie na białko jest normalne lub nawet wyższe (tab. 1). Koty ze stłuszczeniem wątroby zwykle tolerują umiarkowane ilości białka pokarmowego. Komercyjne diety weterynaryjne zawierają od 30% do 45% białka w suchej masie i są dobrze tolerowane przez koty ze stłuszczeniem wątroby. W wielu przypadkach są stosowane z pozytywnym skutkiem.

W przypadku ostrego uszkodzenia wątroby dochodzi do zaburzeń w metabolizmie aminokwasów oraz ich dystrybucji. Białka mięśni oraz innych tkanek są rozkładane, zaś powstałe z nich aminokwasy uwalniane są do układu krążenia. Mogą one być wychwytywane przez hepatocyty i wykorzystane w syntezie białek, a także do wytwarzania glukozy. Wyjątkiem są aminokwasy o rozgałęzionym łańcuchu (BCAA) – leucyna, izoleucyna i walina. Są one wykorzystywane przez tkanki obwodowe jako źródło energii. Badania psów z ostrym uszkodzeniem wątroby wykazały, że dochodzi u nich do obniżenia stężenia aminokwasów o łańcuchach rozgałęzionych, a wzrasta stężenie pozostałych aminokwasów.

Szczególnie dotyczy to aminokwasów aromatycznych (AAA) – fenyloalaniny, tyrozyny i tryptofanu – które nie mogą być metabolizowane poza wątrobą. Białka pochodzenia zwierzęcego (mięso mięśniowe) zawierają duże ilości aminokwasów aromatycznych, dlatego też jako źródło aminokwasów rozgałęzionych preferowane są białka pochodzenia roślinnego oraz nabiał. Zaburzenie proporcji BCAA do AAA ma miejsce dopiero, kiedy uszkodzone zostanie 90% czynnego miąższu wątroby. Choć brak równowagi między AAA i BCAA odgrywa ważną rolę w patogenezie encefalopatii, jego znaczenie u zwierząt nie zostało dobrze poznane. Warto pamiętać, że preparaty zawierające zwiększoną ilość BCAA, stosowane w medycynie ludzkiej, nie odgrywają znaczącej roli w zapobieganiu encefalopatii u psów.

Arginina jest niezbędnym aminokwasem istotnym dla kotów. Bierze udział w cyklu mocznikowym i chroni przed zatruciem amoniakiem. Jej względny niedobór może prowadzić do encefalopatii i hiperamonemii. Poziom argininy w karmach dla kotów z chorobami wątroby powinien stanowić 1,5-2% suchej masy. Dobrej jakości karmy komercyjne zawierają zwykle odpowiednią ilość tego aminokwasu. Pokarmy dla kotów z objawami encefalopatii przygotowywane samodzielnie, szczególnie oparte na warzywach i resztkach ze stołu, powinny być uzupełniane w argininę.

Tauryna to również niezbędny aminokwas. W wyniku jego niedoborów może dochodzić do cholestazy. Należy zalecić suplementację podczas karmienia dietami domowymi (250-500 mg/dzień). Chociaż minimalny poziom tauryny dla zdrowych psów nie został określony, zaleca się, aby diety dla psów z chorobami wątroby zawierały przynajmniej 0,1% tauryny w suchej masie.