,,Nowoczesne terapie biologiczne przynoszą istotne zmiany w leczeniu osteoarthritis (OA)” – rozmowa z lek. wet. Jackiem Szulcem

Jacek Adam Szulc w 1988 roku ukończył Wydział Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej w Lublinie otrzymując tytuł lekarza weterynarii. Jest też specjalistą z zakresu chorób psów i kotów oraz radiologii weterynaryjnej. Brał udział jako organizator, wykładowca oraz uczestnik w weterynaryjnych wydarzeniach w kraju i za granicą. 
Jest członkiem  europejskiej  organizacji  zajmującej  się radiologią małych zwierząt, członkiem Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt (przewodniczącym Sekcji Chirurgicznej). Po zakończeniu studiów i zagranicznym stażu, do dziś prowadzi  własną praktykę weterynaryjną w Zgierzu. Pełni funkcję krajowego konsultanta z dziedziny Chirurgia Tkanek Miękkich Psów i Kotów, jest byłym Prezesem Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt, a obecnie pełni funkcję członka Zarządu PSLWMZ.  

– Jak istotne jest właściwe postępowanie żywieniowe u zwierząt? Czy odpowiednia dieta od najmłodszych lat zwierzęcia może zapobiegać rozwojowi OA?

Prawidłowe żywienie jest kluczowym elementem w zapobieganiu rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów (OA) u psów i kotów. Właściwie zbilansowana dieta od najmłodszych lat życia zwierzęcia może zapobiec wielu problemom związanym z nadwagą i otyłością, które są jednymi z głównych czynników ryzyka rozwoju OA.
Nadwaga prowadzi do nadmiernego obciążenia stawów, co przyspiesza ich zużycie. Dlatego zaleca się stosowanie diety o odpowiednim składzie, dostosowanej do potrzeb rosnącego organizmu. Kluczowe znaczenie mają makroskładniki (białko, tłuszcze) oraz mikroskładniki takie, jak wapń, fosfor i witamina D, które wspierają zdrowie kości i stawów. Ponadto, w przypadku psów i kotów z grupy ryzyka rozwoju OA, wprowadzenie nutraceutyków, takich jak glukozamina, chondroityna, MSM oraz kwasy omega-3, może wspierać zdrowie stawów i działać przeciwzapalnie.
Dieta powinna być stale monitorowana przez lekarza weterynarii, który może doradzić także suplementację wspomagającą zdrowie stawów, zwłaszcza u ras predysponowanych do problemów ortopedycznych, takich jak labradory, owczarki niemieckie czy buldogi.

– Jakie są obecne standardy diagnostyczne dla wczesnego wykrywania osteoarthritis u zwierząt i jakie techniki obrazowania są najskuteczniejsze?

Wczesne wykrycie OA jest kluczowe dla zahamowania rozwoju choroby i poprawy jakości życia zwierząt. W medycynie weterynaryjnej stosuje się narzędzie diagnostyczne COAST (Canine Osteoarthritis Staging Tool), które umożliwia systematyczną ocenę ryzyka rozwoju i zaawansowania OA u psów. Narzędzie to składa się z dwóch głównych etapów: oceny przez właściciela oraz oceny przez lekarza weterynarii.

1. Ocena przez właściciela: W pierwszym etapie właściciel psa jest proszony o wypełnienie kwestionariusza, takiego jak Liverpool Osteoarthritis in Dogs (LOAD) lub Helsinki Chronic Pain Index. Te narzędzia pomagają ocenić wczesne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów, takie jak zmiany w zachowaniu, ograniczenia w aktywności fizycznej czy ból. Kwestionariusze te pozwalają na monitorowanie zarówno zwierząt już dotkniętych OA, jak i tych, które znajdują się w grupie ryzyka, co pozwala na wczesne podjęcie działań profilaktycznych.
2. Ocena przez lekarza weterynarii: Lekarz weterynarii przeprowadza szczegółowe badanie ortopedyczne, oceniając postawę zwierzęcia, zakres ruchu, obecność bólu czy obrzęków w stawach. Szczególną uwagę zwraca się na stawy biodrowe, kolanowe i łokciowe, które są najczęściej dotknięte OA. Lekarz wykonuje także badanie palpacyjne, by ocenić ból podczas ruchu oraz stan tkanek miękkich wokół stawów.
3. Obrazowanie: Badanie RTG (radiografia) jest podstawową techniką obrazowania w diagnostyce OA, pozwalającą na ocenę zmian zwyrodnieniowych w stawach, takich jak zwężenie przestrzeni stawowej, tworzenie osteofitów i zmiany w strukturze kości. W przypadkach bardziej zaawansowanych lub niejednoznacznych zaleca się wykonanie tomografii komputerowej (CT) lub rezonansu magnetycznego (MRI), które umożliwiają dokładniejszą ocenę zmian w tkankach miękkich oraz strukturach kostnych.
4. Edukacja właściciela: Kluczowe jest, aby właściciel zwierzęcia był świadomy pierwszych objawów OA, takich jak sztywność po wstaniu, trudności w wchodzeniu po schodach czy zmniejszona aktywność fizyczna. Regularne kontrole zdrowia psa, szczególnie w przypadku ras predysponowanych, są niezbędne, aby w porę wychwycić początkowe objawy OA.

– Jakie są główne wyzwania związane z zarządzaniem osteoarthritis u zwierząt?

Leczenie OA wymaga kompleksowego podejścia, w którym kluczową rolę odgrywa współpraca pomiędzy lekarzem weterynarii a właścicielem zwierzęcia. Główne wyzwania to zarządzanie bólem, kontrola masy ciała, rehabilitacja oraz farmakoterapia. Postępowanie obejmuje kilka kluczowych elementów:

1. Działania właściciela w domu:
   • Kontrola masy ciała: Otyłość to jeden z najważniejszych czynników ryzyka OA, dlatego kluczowe jest utrzymanie prawidłowej wagi zwierzęcia poprzez odpowiednią dietę oraz regularne monitorowanie masy ciała.
   • Kontrola aktywności ruchowej: Właściciel powinien zapewnić zwierzęciu umiarkowaną aktywność fizyczną, unikać nadmiernego obciążania stawów, ale jednocześnie dbać o regularną, lekką aktywność, która wspiera kondycję mięśni i stawów.
   • Nutraceutyki: Suplementacja glukozaminą, chondroityną, MSM, kwasami omega-3 oraz innymi substancjami wspomagającymi zdrowie stawów jest kluczowa w zarządzaniu OA, szczególnie w początkowych stadiach choroby.
   • Fizjoterapia: Rehabilitacja w postaci ćwiczeń wodnych, masaży czy laseroterapii pomaga w łagodzeniu bólu, poprawie ruchomości stawów i odbudowie masy mięśniowej.
2. Farmakoterapia: W przypadkach zaawansowanej choroby lekarz weterynarii może wprowadzić leki przeciwzapalne (NSAID) oraz środki przeciwbólowe, które pomagają kontrolować ból i stan zapalny stawów.
3. Leczenie dostawowe i terapie zaawansowane: W niektórych przypadkach konieczne może być stosowanie terapii dostawowych, takich jak iniekcje kwasu hialuronowego, przeciwciał monoklonalnych (np. bedinwetmab), PRP (osocze bogatopłytkowe) czy IRAP (kondycjonowana autologiczna surowica). Te zaawansowane terapie biologiczne mają na celu redukcję bólu oraz regenerację uszkodzonych tkanek stawowych.

– W jaki sposób nowe terapie biologiczne wpływają na leczenie osteoarthritis?
 Jakie są długoterminowe wyniki kliniczne nowych terapii?

Nowoczesne terapie biologiczne przynoszą istotne zmiany w leczeniu osteoarthritis (OA), koncentrując się na bardziej celowanych metodach redukcji bólu i regeneracji tkanek stawowych. Kluczowym krokiem w skutecznym leczeniu OA jest zrozumienie dokładnej przyczyny bólu, co pozwala na dobór właściwej terapii. Wprowadzenie nieodpowiednich metod leczenia nie tylko szkodzi zdrowiu zwierzęcia, ale także obniża zaufanie właścicieli do lekarza weterynarii.
Jedną z przełomowych terapii biologicznych jest zastosowanie przeciwciał monoklonalnych takich, jak bedinwetmab. Jest to lek skierowany przeciw czynnikowi wzrostu nerwów (NGF), co pozwala na blokowanie sygnałów bólowych związanych z OA. Bedinwetmab działa poprzez zmniejszenie reakcji bólowej wynikającej z procesów zapalnych w stawach, co w sposób istotny poprawia komfort życia zwierząt cierpiących na OA. Liczba pacjentów leczonych przeciwciałami monoklonalnymi stale rośnie, co świadczy o skuteczności tej terapii.
Kolejną biologiczną metodą leczenia OA, która zdobywa uznanie, jest zastosowanie osocza bogatopłytkowego (PRP). PRP, będące autologicznym preparatem krwiopochodnym, zawiera skoncentrowane płytki krwi, które przyczyniają się do regeneracji uszkodzonych tkanek w obrębie chorego stawu. Osocze wspiera procesy naprawcze w tkankach, dzięki zawartym w nim czynnikom wzrostu. PRP jest bezpieczną metodą, ponieważ pochodzi z krwi samego pacjenta, a więc eliminuje ryzyko reakcji alergicznych czy odrzutu.
W kontekście długoterminowej terapii OA, bardzo dobre wyniki przynosi również metoda IRAP (kondycjonowana autologiczna surowica). IRAP jest stosowany z powodzeniem od ponad 10 lat i przynosi widoczne korzyści w leczeniu OA, szczególnie w przypadkach gdzie stosowane metody farmakologiczne są niewystarczające.
Długoterminowe wyniki terapii biologicznych są obiecujące, szczególnie w odniesieniu do zmniejszenia bólu i poprawy ruchomości stawów u pacjentów z OA. Terapie takie jak bedinwetmab oraz metody oparte na autologicznym osoczu (PRP) i surowicy (IRAP) nie tylko redukują objawy OA, ale również spowalniają postęp choroby. Regularne stosowanie tych terapii znacząco poprawia jakość życia zwierząt, pozwalając im na większą aktywność i zmniejszenie kulawizny.
Jednym z najnowszych i najbardziej oczekiwanych preparatów na rynku jest ten, który zawiera mezenchymalne komórki macierzyste pochodzenia allogenicznego. Preparat jest przeznaczony do leczenia przewlekłych stanów zapalnych stawów, zwłaszcza we wczesnych i średnich stadiach OA. Komórki macierzyste mają zdolność regeneracji uszkodzonych tkanek, a wyniki prób terenowych wskazują na dużą skuteczność tej terapii. Komórki macierzyste mogą nie tylko zmniejszać stan zapalny, ale także wspierać odbudowę zniszczonych tkanek stawowych, co w przyszłości może stanowić przełom w leczeniu OA.
Podsumowując, nowe terapie biologiczne takie, jak przeciwciała monoklonalne, PRP, IRAP oraz terapie komórkowe przynoszą długoterminowe korzyści kliniczne w leczeniu OA. Ich zastosowanie pozwala na bardziej efektywne leczenie choroby zwyrodnieniowej minimalizując jej objawy i poprawiając jakość życia pacjentów. Jednak kluczowe znaczenie ma odpowiednia kwalifikacja pacjentów do danego sposobu leczenia, ponieważ dobór właściwej terapii zależy od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia każdego zwierzęcia.

Dziękuję za rozmowę.

Odpowiedzi na pytania zostały opracowane na podstawie:

1. Comblain F., Serisier S., Barthelemy N.: Review of dietary supplements for the management of osteoarthritis in dogs in studies from 2004 to 2014. „Journal of Veterinary Pharmacology and Therapeutics”, 2016, 39(1), 1-15.
2. Hyytiäinen H. K.: Reliability of the Helsinki Chronic Pain Index in dogs with osteoarthritis. „Journal of Veterinary Internal Medicine”, 2017, 31(4), 1048-1055.
3. Kealy R. D., Lawler D. F., Ballam J. M.: Effects of diet restriction on life span and age-related changes in dogs. „Journal of the American Veterinary Medical Association”, 2000, 217(11), 1678-1684.
4. Moreau M.: Clinical evaluation of a canine osteoarthritis model of chronic pain. „Journal of the American Veterinary Medical Association”, 2014, 244(5), 509-517.