Wpływ diety na problemy układu pokarmowego zwierząt – wywiad z dr n. wet. Agnieszką Kurosad

Potrzeby żywieniowe zwierząt zmieniają się z wiekiem. Jak przeprowadzić wywiad z właścicielem psiego seniora, aby móc mu zaoferować najkorzystniejszy z punktu widzenia zdrowia zwierzęcia sposób żywienia? Na jakie aspekty składu zwrócić uwagę, gdy polecamy karmy dla pacjentów geriatrycznych z problemami ze strony układu pokarmowego?

Wywiad żywieniowy jest zasadniczo niezależny od wieku i im bardziej jest szczegółowy, tym lepsze stanowi dla nas narzędzie pracy. Niemniej jednak wiek zwierzęcia powoduje, że bardziej powinniśmy skoncentrować się na stanie jamy ustnej – dobraniu odpowiedniej konsystencji diety – oraz na funkcjonowaniu narządów wewnętrznych. U większości seniorów spotykamy się z co najmniej jedną chorobą, a nasze postępowanie polega na wybraniu takiej diety, która będzie w stanie kontrolować czy wspomagać leczenie lub zgodnie z zasadą primum non nocere – nie będzie w żaden sposób wpływać negatywnie na stan pacjenta. Bardzo duży problem pojawia się, kiedy choroby wymagają zastosowania skrajnie różnie zbilansowanych diet. Wówczas należy wybrać taką, która najdłużej utrzyma zwierzę w tzw. optymalnym komforcie żywieniowym, i wytłumaczyć właścicielowi, dlaczego taka jest nasza sugestia.

Gdy mamy do czynienia z niepożądanymi reakcjami na pokarm, także tymi ze strony układu pokarmowego, z pomocą przychodzi nam dieta eliminacyjna. Jak wykorzystywać to narzędzie diagnostyczne, aby nie stało się ono źródłem niepotrzebnych frustracji opiekuna i lekarza weterynarii?

Dieta eliminacyjna domowa lub komercyjna jest dość trudna, lecz konieczna w celu wykluczenia działania alergenu pokarmowego na organizm zwierzęcia lub usunięcia nietolerowanego składnika z diety. Zasadnicze znaczenie ma dokładny wywiad żywieniowy, który pozwala na zdefiniowanie potencjalnego alergenu i wprowadzenie odpowiedniej komercyjnej diety eliminacyjnej. Idealne w chorobach przewodu pokarmowego o podłożu alergicznym wydają się być łatwostrawne diety eliminacyjne monobiałkowe – normo- lub niskotłuszczowe. Niemniej jednak w niektórych przypadkach należy rozważyć wprowadzenie diety hydrolizowanej, która ze względu na zawarte w recepturze składniki – hydrolizat białka, oczyszczone źródło skrobi – może mieć lepszy efekt terapeutyczny. Tak naprawdę to zwierzę „skoryguje”, która z tych dwóch rodzajów diet będzie skuteczniejsza we wsparciu procesu leczenia. I – co ważne – nie możemy pozostawiać diety samej, wparcie suplementów zawierających pro- i prebiotyki jest jak najbardziej wskazane.

Dietoterapia odgrywa także ważną rolę w terapii schorzeń miąższu i układu naczyniowego wątroby. Czy w ich leczeniu wystarczy stosować dietę o obniżonej zawartości białka, a może konieczne jest szersze spojrzenie na problem?

W chorobach wątroby nie można mówić o jednej diecie, mającej konkretny i stały bilans składników. Zupełnie innych proporcji substancji odżywczych wymagają stany zapalne wątroby przebiegające z wystąpieniem cholestazy lub bez niej, a innych – encefalopatia wątrobowa czy choroba spichrzeniowa. Wątroba jest o tyle żywieniowo komfortowym narządem, że ma dużą zdolność do regeneracji, jeżeli otrzyma odpowiednie wsparcie. Niemniej jednak ze względu na pełnione przez nią funkcje oraz wiek leczonego zwierzęcia – dorosły czy senior – należy zastanowić się, jaką dietę wprowadzić w konkretnym przypadku: łatwostrawną dietę jelitową czy silnie ograniczającą białko.

Dobór diety weterynaryjnej powinien zawsze być skonsultowany z lekarzem weterynarii. Czy u pacjentów przewlekłe chorych można zalecić długotrwałe stosowanie diet specjalistycznych? Czy ich długoterminowe stosowanie może w jakiś sposób działać niekorzystnie na pacjenta?

U zwierząt przewlekle chorych rzeczywiście stosujemy długotrwale jedną dietę. Najlepszymi przykładami są dieta niskotłuszczowa stosowana w chorobach trzustki, dieta ograniczająca białka i fosfor w chorobach nerek czy diety dermatologiczne stosowane w chorobach skóry. W wielu przypadkach stosowanie określonej diety pozwala zwierzęciu żyć lub żyć we względnym komforcie do momentu wystąpienia kolejnego zaostrzenia objawów choroby, „kryzysu nerkowego” itd. Dlatego w terapii chorób przewlekłych wskazany jest stały monitoring stanu zdrowia pacjentów, okresowo wykonywane badania krwi, moczu itd.

Pozwala to potwierdzić zasadność kontynuowania diety lub wyłapać moment, kiedy należałoby coś w diecie (domowej) zmodyfikować lub zmienić dietę na inną. Największy problem dietetyczny, z którym obecnie boryka się większość lekarzy weterynarii, to wystąpienie zapalenia trzustki w chorobie nerek u psa czy kota. Diety nerkowe mają wysoką zawartość tłuszczu, aby zrekompensować smakowo ograniczenie białka i dostarczyć dużo skoncentrowanej energii w małej objętości pokarmu. Diety w chorobach trzustki ograniczają jego poziom do 8-10%. Równoczesne ograniczenie białka i tłuszczu – to bardzo „niesmaczna” dieta dla psa, która dodatkowo u zwierzęcia przewlekle chorego z hiporeksją jest wyjątkowo trudna do wdrożenia.

Właścicielom zwierząt w Internecie trudno odróżnić fakty od mitów, wobec czego często kierują swoje pytania do lekarzy weterynarii. Jednak nie każdy lekarz weterynarii to osoba, która zna się na dietetyce. Dla tych, którzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę – z jakich źródeł wiedzy najchętniej Pani korzysta? Gdzie szukać najświeższych, sprawdzonych i praktycznych informacji z zakresu dietoprofilaktyki i dietoterapii?

Nowości najczęściej szukam w ogólnodostępnych publikacjach naukowych w PubMed, wybierając te dedykowane żywieniu oraz dietetyce psów i kotów. Staram się też uczestniczyć w konferencjach naukowych, w ostatnim czasie raczej częściej w formie online niż „na żywo”. Choć należy wspomnieć tutaj o doskonałych wykładach prof. Michała Janka na ostatnim kongresie PSLWMZ w Łodzi. Najlepszą, sprawdzoną pozycją, dotyczącą postępowania dietetycznego w chorobach psów i kotów, jest dla mnie nadal książka autorstwa Michaela Handa i wsp. „Small Animal Clinical Nutrition”, choć z ciekawością przeczytałam również pozycję Debory Guidi „Żywienie i dietetyka psów”.

Rozmawiała: Monika Mańka