Wektorowa rola kleszczy atakujących psy w Polsce

Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus)

Na terenie Europy kleszcz łąkowy (ryc. 3) jest głównym wektorem pierwotniaka Babesia canis wywołującego psią babeszjozę (12). Jest to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych psów na terenach endemicznych (13). Człowiek jest przypadkowym żywicielem dla D. reticulatus, niemniej w trakcie żerowania może dojść do zakażenia ludzi bakteriami z rodzaju Rickettsia (3).

Postuluje się również udział tego kleszcza w transmisji wirusa KZM. Przypadki kleszczowego zapalenia mózgu u psów zostały potwierdzone i opisane na terenie Polski i Austrii (14, 15).

Badania eksperymentalne dowodzą, że D. reticulatus nie bierze udziału w rozprzestrzenianiu krętków z rodzaju Borrelia, ponieważ w jego jelicie nie może dojść do skutecznego namnożenia się tych bakterii (17).

Zasięg kleszcza łąkowego w Polsce jest nieciągły, przy czym od ponad dwudziestu lat obserwuje się jego rozprzestrzenianie. Obecnie populacja wschodnia tego gatunku sięga od wschodniej granicy kraju do Polski centralnej i rozprzestrzenia się dalej w kierunku zachodnim. Ekspansja populacji zachodniej postępuje w kierunku wschodnim. Swoim zasięgiem obejmuje częściowo województwa: lubuskie, dolnośląskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie (ryc. 1).

Dermacentor reticulatus jest gatunkiem norowo-pozagniazdowym, co oznacza, że kleszcze w stadium larwy i nimfy związane są z norami swoich żywicieli. Na zwierzętach udomowionych żerują niemal wyłącznie postacie dorosłe. Wyjątek mogą stanowić zwierzęta eksplorujące nory, które mogą w ten sposób wejść w kontakt z postaciami młodocianymi D. reticulatus (1). Postacie dorosłe występują na terenach otwartych, gdzie oczekują na potencjalnych żywicieli przyczepione do szczytów wysokich traw i bylin. Zwykle na wysokości ok. 80-130 cm (obserwacje własne).

Kleszcz łąkowy preferuje wilgotne obszary porośnięte gęstą wysoką roślinnością (ryc. 4).

Typowymi siedliskami są:

• tereny nadrzeczne,
• ugory położone w pobliżu cieku lub zbiornika wodnego
• obrzeża lasów na granicy z terenami otwartymi.

Charakterystyczne dla tego gatunku kleszcza są wiosenne i jesienne szczyty aktywności, które pokrywają się z częstszymi zachorowaniami na psią babeszjozę wśród psów (19).

Obecność D. reticulatus w środowisku obserwuje się również po odwilżach oraz podczas lekkich zim, kiedy temperatura powietrza utrzymuje się powyżej 0°C (7, 20). Psy na terenach objętych zasięgiem kleszcza D. reticulatus powinny być poddane działaniom profilaktycznym również w miesiącach zimowych.