Program rehabilitacyjny dla pacjenta leżącego

Jeśli stan zwierzęcia na to pozwala i jeśli nie ma żadnych ku temu przeciwwskazań, warto wprowadzać do programu elementy ćwiczeń aktywnych. Mogą to być różnego typu ćwiczenia we wspomaganej pozycji stojącej, próby chodzenia wspomaganego i kinezyhydroterapii.

Wykonywanie masażu ma na celu poprawę ukrwienia i odżywienia zarówno skóry, jak i mięśni (przyczyniając się tym samym do spowolnienia ich atrofii) oraz w zależności od zastosowanej techniki wpłynąć rozluźniająco lub stymulująco na tonus mięśniowy. Masaż przyczynia się do zmniejszenia obrzęków i wpływa pozytywnie na propriocepcję. Regularny masaż jest okazją do dokładnej inspekcji stanu skóry pacjenta, co pozwala na wczesne wychwycenie rozwijających się zmian. Nie należy wykonywać intensywnego, gwałtownego rozcierania (szczególnie w okolicach, gdzie skóra jest cienka, delikatna, uszkodzona lub ma uboższą okrywę włosową), ponieważ wywołane w ten sposób podrażnienie może w konsekwencji doprowadzić do przyspieszenia rozwoju odparzeń i odleżyn.

Wykonujemy masaż całościowy, zarówno kończyn, obręczy miednicznej i piersiowej, jak i grzbietu. Dodatkowo, w ramach profilaktyki powikłań ze strony układu oddechowego, można (w zależności od potrzeb i przeciwwskazań) wykonywać opukiwanie klatki piersiowej nad płucami za pomocą wklęsłej dłoni oraz, w celu przesunięcia zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny, drżenia w czasie 4-6 kolejnych wydechów. Warto również wykonywać masaż za pomocą miękkiej rękawicy, szczotkować sierść miękką szczotką lub w inny sposób stymulować ukrwienie skóry (np. na końcu masażu wykonując rolowanie i oklepywanie).

Właściwie wykonane czynności pielęgnacyjne oraz zabiegi takie jak zmiana pozycji czy masaż wraz z odpowiednimi warunkami utrzymania, stanowią podstawę profilaktyki przeciwodleżynowej. Niezbędne są zachowanie skóry zwierzęcia w czystości i suchości oraz zabezpieczenie jej przed maceracją i podrażnieniem. Mocz i kał, jak wiadomo, działają silnie drażniąco, zanieczyszczenie nimi w krótkim czasie powoduje pojawienie się niebezpiecznych zmian na skórze. Dlatego też niezwłocznie reagujemy na każde zabrudzenie, wymieniając podkład chłonny, na którym leży zwierzę, oraz dokładnie oczyszczając skórę za pomocą miękkiej myjki i delikatnego środka myjącego. Osuszoną skórę w okolicach szczególnie narażonych na podrażnienia można zabezpieczyć odpowiednią hipoalergiczną maścią o właściwościach łagodzących i ochronnych. Zwracamy również uwagę, aby podkład pozostawał suchy i ułożony równo.

Niezależnie od rodzaju wykonywanej przy zwierzęciu czynności trzeba zwracać baczną uwagę na pierwsze oznaki pojawienia się odleżyn powstających na skutek niedokrwienia tkanek wywołanego długotrwałym uciskiem. W związku z zanikiem mięśni uwypukleniu ulegają takie struktury, jak grzebień łopatki, wyrostek barkowy czy krętarz większy kości udowej, które w konsekwencji wywołują ucisk na skórę. Szczególnie narażone na wystąpienie zaburzeń w ukrwieniu są również m.in. okolice stawów, podudzia, guzy biodrowe i guzy kulszowe.

Nieblednące pod wpływem ucisku zaczerwienienia w tych miejscach mogą być pierwszym zwiastunem odleżyn. Dlatego też tak ważne są wcześniej wspomniana regularna zmiana pozycji oraz zastosowanie odpowiedniego materaca do leżenia. Dobre efekty daje wykorzystanie klasycznego materaca zmiennociśnieniowego, w którym dzięki zastosowaniu pompy wtłaczającej powietrze w sposób naprzemienny do systemu komór, możliwa jest częsta zmiana punktów podparcia, co skraca czas trwania ucisku w danym miejscu. W celu ochrony najbardziej eksponowanych okolic można wykorzystywać stosowaną również w medycynie ludzkiej gąbkę poliuretanową, którą wycina się w odpowiednie kształty i która pod wpływem ciężaru nie ulega zbiciu.

Kolejnym – obok ucisku – czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu odleżyn jest tarcie. U zwierząt na całym ciele występuje okrywa włosowa, która może stanowić warstwę chroniącą skórę przed tarciem o podłoże. Tak więc, jak długo jest to możliwe, warto unikać wygalania sierści.

Odleżyny

Czasami nie można uniknąć wystąpienia odleżyn, dlatego warto wspomnieć kilka słów o metodach postępowania w takim wypadku. Obecnie w sprzedaży dostępny jest szeroki wachlarz preparatów, np. w formie maści i kremów, o właściwościach ochronnych i łagodzących oraz opatrunków, których celem jest utrzymanie odleżyn w czystości, zabezpieczenie ich przed wniknięciem bakterii, zapewnienie optymalnych warunków do gojenia (prawidłowej wymiany gazowej, wilgotności, pH) oraz ochrona nowo powstałej ziarniny. Rodzaj środka i sposób postępowania dostosowuje się do stadium odleżyny, zawsze jednak niezbędne jest zachowanie rany w czystości.

Do przemywania można wykorzystać sól fizjologiczną. W przypadku rumienia można stosować wspomniane wcześniej maści i kremy, które z jednej strony łagodzą, działają przeciwzapalnie i wspomagają gojenie drobnych zmian, z drugiej stanowią warstwę ochronną izolującą skórę od czynników wywołujących podrażnienie. Nie poleca się stosowania zasypek, które w połączeniu z natłuszczoną skórą mogą dać efekt zaschniętej skorupy, która, pękając, doprowadza do powstania kolejnych drobnych uszkodzeń. Wystąpienie nadżerki często wymaga zastosowania odpowiedniego opatrunku.

W zależności od stopnia jej zaawansowania korzysta się z opatrunków z jonami srebra (które działają bakteriobójczo i niekiedy wymagają zastosowania ochronnej błony półprzepuszczalnej), opatrunków hydrożelowych (które są przepuszczalne dla powietrza i pary wodnej, działają chłodząco i stanowią barierę ochronną przed bakteriami) i ewentualnie opatrunków hydrokoloidowych (które w zetknięciu z wydzieliną tworzą żel wypełniający ranę, chronią przed urazami, wysychaniem oraz pobudzają ziarninowanie). Przy głębszych zmianach niezbędne jest bardziej skomplikowane postępowanie, które składa się z oczyszczania odleżyny z martwej tkanki (mechanicznego lub za pomocą preparatów enzymatycznych) oraz, jeśli jest obecny silniejszy wysięk, zastosowania opatrunków o właściwościach absorpcyjnych lub opatrunków złożonych.

Jak wspomniałam, niektóre typy opatrunków w zetknięciu z wydzieliną z rany tworzą lepki żel i mają za zadanie pozostać na ranie kilka dni. Taki opatrunek trudno jest usunąć z sierści, warto więc przyciąć go dokładnie do kształtu odleżyny.