Agresja niejedno ma imię

Skąd ta agresja?

Najważniejsze przyczyny zachowań agresywnych to:

• czynniki genetyczne;
• dziedziczenie (agresja dystansująca, terytorialna, łowcza);
• niewłaściwa socjalizacja;
• nieprawidłowe postępowanie, nierespektowanie naturalnych potrzeb zwierzęcia;
• choroba somatyczna.

Choć z pewnością osobnicza skłonność do agresji może być zapisana w genach, dotychczas nie ma naukowego potwierdzenia tezy, że niektóre rasy są bardziej agresywne od innych.

Jeśli oprzeć się na statystykach obejmujących zanotowane przypadki pogryzień (4), trzeba by uznać, że najagresywniejsze są mieszańce. Na 222 psy poddane obserwacji po pogryzieniu człowieka w latach 2009-2012 było ich aż 145. Wynika to jednak wyłącznie z faktu, że stanowią one największą grupę w populacji z badanego terenu.

Prawdą jest, że wiele ras przez dziesiątki, a czasem setki lat było kształtowanych pod kątem konkretnych umiejętności, np. pogoni za uciekającym obiektem, obrony właściciela i jego majątku, można więc spodziewać się po nich nasilonych zachowań typu łowieckiego czy agresji terytorialnej. Nie ma jednak żadnych badań potwierdzających większą częstotliwość ataków przedstawicieli tych ras na ludzi czy zwierzęta.

Trzeba jednak pamiętać, że zdarzają się hodowle selekcjonujące zwierzęta właśnie w celu otrzymania jak najagresywniejszych osobników, stąd linie czy rodziny psów agresywnych – pobudliwych, bez umiejętności kontroli ugryzień, niereagujących na sygnały uspokajające inne psy. Z drugiej strony w hodowlach krzyżujących zwierzęta wyłącznie pod kątem wyglądu lub skupiających się na liczbie szczeniąt do rozrodu dopuszczane są osobniki agresywne, nadpobudliwe czy lękliwe, czego efektem jest znaczący odsetek psów „problemowych” w obrębie rasy.

Jednym z głównych powodów zachowań odbieranych przez nas jako agresywne jest strach. Poczucie zagrożenia wywołują przede wszystkim obce, nieznane sytuacje, osoby czy zwierzęta. W okresie socjalizacji (3.-12. tydz. u szczeniąt, 2.-9. tydz. u kociąt) młode zwierzęta w sposób naturalny oswajają się ze światem, ucząc się, co w ich otoczeniu może stanowić zagrożenie, a co jest elementem neutralnym. Jeśli w tym okresie szczenię lub kocię będzie miało pozytywny kontakt z wieloma różnymi sytuacjami, osobami czy miejscami, nie będą one odbierane później jako obce i potencjalnie groźne. Nasuwa się więc wniosek, że jednym z podstawowych elementów profilaktyki zachowań agresywnych jest odpowiednia socjalizacja oraz oswajanie młodych zwierząt z różnymi bodźcami mogącymi pojawić się w ich środowisku.

Kolejnym elementem, który może mieć wpływ na wystąpienie zachowań agresywnych, jest sposób postępowania ze zwierzęciem.

Najczęściej popełniane błędy to:

• uniemożliwienie zwierzęciu zaspokojenia jego naturalnych potrzeb (głodu, pragnienia, ale też np. potrzeby ruchu, kontaktów społecznych, u kotów wspinania się i polowania);
• wysyłanie zwierzęciu niekonsekwentnych sygnałów (raz kara, raz nagroda za to samo zachowanie, brak spójności między przekazem werbalnym i niewerbalnym, brak jednego sposobu postępowania w rodzinie);
• „bezstresowe wychowanie” – brak wyznaczonych granic, brak jakichkolwiek wymagań wobec zwierzęcia;
• postępowanie prowadzące do negatywnych skojarzeń (kary, straszenie);
• nagradzanie zachowań agresywnych;
• niewłaściwie prowadzona tresura w kierunku obronnym;
• drażnienie, sprawianie bólu;
• zmuszanie do kontaktu, nierespektowanie sygnałów wysyłanych przez zwierzę.

Większość zwierząt wykazujących agresję przed skierowaniem do specjalisty zajmującego się zaburzeniami zachowań powinna zostać bardzo dokładnie przebadana pod kątem chorób somatycznych. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim:

• wszelkie schorzenia wywołujące ból (np. zmiany zwyrodnieniowe stawów, dyskopatia, urazy, stany zapalne uszu, jaskra);
• pasożyty, alergie, zapalenie skóry i inne schorzenia wywołujące świąd;
• zaburzenia hormonalne (m.in. niedoczynność tarczycy u psów, nadczynność tarczycy u kotów);
• zaburzenia neurologiczne (m.in. demencja, padaczka, encefalopatie, nowotwory);
• zaburzenia postrzegania zmysłowego (utrata wzroku czy słuchu).

Dr Jagna Kudła (3) stwierdziła, że zmiany somatyczne najczęściej towarzyszące agresji u badanych przez nią starych psów to guzy nowotworowe mózgu, zespół zaburzeń poznawczych, otyłość oraz zmiany chorobowe rdzenia nadnerczy. Natomiast choroby przyzębia, choć bolesne, zmniejszają ryzyko ataku, prawdopodobnie dlatego, że ugryzienie ofiary wiązałoby się z jeszcze większym bólem.