Rola i skutki niedoboru makroelementów u bydła mlecznego

W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić: ostre przypadki nerwowej postaci ketozy, ostrą hipokalcemię, zatrucie azotynami oraz ołowiem.

Postępowanie lecznicze w stanach ostrej hipomagnezemii należy podjąć niezwłocznie i oprzeć na stosowaniu preparatów zawierających sole tego pierwiastka. Preparatami stosowanymi z wyboru są 20-25-proc. siarczan magnezu w dawce 200-300 ml lub 15-proc. glukonian magnezu w dawce 200-400 ml/500 kg we wlewie dożylnym. Dobrze tolerowany jest także 20-proc. roztwór chlorku magnezu w podobnej dawce. Dobór dawki, jej wielkość i czas podania muszą być skorelowane ze stanem klinicznym i wydolnością układu krążenia.

Należy pamiętać, że przy infuzji dożylnej preparatów magnezowych konieczne jest stałe monitorowanie akcji serca. Glukonian magnezu jest środkiem bardziej bezpiecznym w podawaniu i dłużej działającym, lecz wolniej wywołuje efekt leczniczy. W stanach hipokalcemii i hipoglikemii konieczne jest stosowanie preparatów wapnia w połączeniu z roztworami glukozy. W przypadku niewystarczającego efektu terapeutycznego wskazane jest powtórzenie infuzji wymienionych środków po okresie 8-12 godzin. U krów, u których nastąpił powrót apetytu, należy zmienić system żywienia, wprowadzając pasze bogate w magnez. Przy suplementacji doustnej najczęściej zalecanym środkiem jest tlenek magnezu w dawce 50 g/szt./dzień przez okres co najmniej 7-14 dni (2).

Postać podostra hipomagnezemii może trwać dłużej – przez 2-3 dni − i charakteryzuje się okresowymi zaburzeniami w przyjmowaniu pokarmu, którym towarzyszy zwiększona pobudliwość zwierząt. Krowy mogą wykazywać: chwiejność i sztywność chodu, trudności w podnoszeniu oraz drżenia włókienkowe poszczególnych partii mięśni szyi, łopatek i kończyn. Okresowe stany zwiększonej pobudliwości pojawiają się najczęściej w okresie udoju lub w trakcie badania klinicznego. Nagłe bodźce stresowe mogą doprowadzać zwierzęta do wystąpienia skurczów toniczno-klonicznych i upadku na podłoże. Rozpoznanie tej formy choroby jest oparte o mniej wyrażone objawy kliniczne i zmniejszenie surowiczego stężenia magnezu do poziomu 0,65-0,82 mmol/l. Leczenie opiera się na stosowaniu tych samych preparatów co w postaci ostrej, natomiast doustna dawka tlenku magnezu powinna być ustalona w tym przypadku na 30 g dziennie.

W postaci podklinicznej (chronicznej) choroby brak jest charakterystycznych objawów klinicznych, pojawia się ona sezonowo i cechuje głównie przewlekłymi zaburzeniami stanu zdrowia oraz zmniejszoną produkcją mleczną. W stadach krów można zaobserwować przypadki niedowładów kończyn, kulawizn oraz lizawości dużego stopnia. Często występują zwiększona zapadalność na zapalenia wymion oraz rodzenie słabych cieląt. W surowicy obserwuje się nieznaczne zmniejszenie stężenia magnezu (poniżej 0,8 mmol/l) oraz obniżony poziom glukozy i podwyższoną koncentrację wolnych kwasów tłuszczowych. Leczenie tej postaci choroby polega na systematycznym suplementowaniu diety w Mg, najczęściej za pomocą tlenku magnezu w ilościach podobnych do tych, jakie są stosowane w postaci podostrej.

U cieląt tężyczka hipomagnzemiczna może występować przy jednostronnym ich żywieniu mlekiem w wieku 2-4 miesięcy. Powstaje wskutek stałego zwiększania się zapotrzebowania organizmu cieląt na magnez i stałej jego ilości w 1 litrze mleka (0,12 g). Niedobór Mg jest potęgowany przez zmniejszenie jego absorpcji w przewodzie pokarmowym od 6. tygodnia życia z 50% do 20-30%. Dodatkową przyczyną powstawania tężyczki u cieląt starszych może być skarmianie sianem i kiszonką o małej zawartości magnezu. U cieląt dotkniętych procesem chorobowym surowicze stężenie Mg wynosi 0,22-0,33 mmol/l.

Ten stan hipomagnezemii często jest komplikowany przez hipokalcemię, czemu towarzyszy nasilanie się objawów chorobowych. U chorych cieląt obserwuje się: trudności z poruszaniem, dużą lizawość, czasami biegunkę oraz zwiększoną wrażliwość na bodźce środowiskowe. W przypadkach zalegania pojawiają się skurcze kończyn, może wystąpić nadmierne ślinienie, zgrzytanie zębami i bezwolne oddawanie kału i moczu. Zejście śmiertelne może nastąpić już w ciągu 20-30 minut od zauważenia objawów klinicznych.

Leczenie oparte jest na stosowaniu dożylnej infuzji 10-proc. roztworu siarczanu magnezu w ilości 100 ml na cielę. Ze względu na możliwość szybkiej mobilizacji rezerw kostnych magnezu często wystarcza jednokrotne podanie preparatu. W stadach bydła, w których tężyczka cieląt może być istotnym problemem, należy profilaktycznie stosować suplementację doustną Mg w postaci tlenku lub węglanu w ilościach następujących: 1 g Mg/dziennie u cieląt do 5. tygodnia życia, 2 g u cieląt do 10. tygodnia życia i 3 g u cieląt do 15. tygodnia życia (18).