Przypadek kostniakomięsaka w sercu u psa

Omówienie

Kostniakomięsak (osteosarcoma) to pierwotny, złośliwy nowotwór kości wywodzący się z komórek mezenchymalnych. Cechą charakterystyczną kostniakomięsaka jest wytwarzanie przez komórki nowotworowe osteoidu i/lub niedojrzałej tkanki kostnej. Kostniakomięsaki nie są jednorodną grupą nowotworów, różnią się ilością macierzy międzykomórkowej (matrix), budową histologiczną oraz zmianami radiologicznymi (3). Według licznych raportów osteosarcoma stanowi ponad 80% złośliwych guzów kości u psów oraz ponad 70% u kotów (4, 5). Średni wiek, w którym nowotwór ten zostaje rozpoznany u zwierzęcia, wynosi 7,5-8 lat, chociaż zdarza się, że rozpoznawany jest u psów nawet dwuletnich (3, 10, 14). Dotyczy to szczególnie psów ras olbrzymich, u których mięsaki kości rozwijają się we wcześniejszym wieku niż u psów ras małych (8). Z reguły pacjenci trafiają do lekarza po 2-3 miesiącach od wystąpienia pierwszych objawów choroby. W niektórych przypadkach przebieg choroby jest na tyle szybki, że zwierzęta przeżywają bez leczenia mniej niż miesiąc (2, 4).

Podział kostniakomięsaków oparty jest o miejsce ich występowania oraz budowę histopatologiczną. Ze względu na miejsce występowania wyróżnia się kostniakomięsaki: śródkostne, okostnowe, przykostne, powierzchowne o wysokiej złośliwości (high-grade surface osteosarcoma) oraz kostniaki pozaszkieletowe. Natomiast ze względu na budowę histopatologiczną guzy te dzielimy na: kostniakomięsaka nis­kozróżnicowanego, osteoblastycznego (nieproduktywnego, umiarkowanie produktywnego oraz produktywnego), chondroblastycznego, fibroblastycznego, teleangiektycznego (teleangiectatic osteosarcoma), olbrzymiokomórkowego oraz złożonego. Niskozróżnicowany, osteoblastyczny nieproduktywny oraz fibroblastyczny kostniakomięsak charakteryzują się miękką, bladą macierzą z licznymi obszarami martwicy.

Kostniakomięsaki chondroblastyczny oraz złożony wytwarzają bladą, lśniącą macierz. Macierz kostniakomięsaka teleangiektycznego jest delikatna i krwawa, natomiast kostniakomięsaka olbrzymiokomórkowego – jednorodna, blada, o konsystencji gliny. Jak widać, guzy typu osteosarcoma mogą różnić się znacznie swoim histopatologicznym wyglądem, jednak zawsze ostateczna diagnoza oparta jest na wytwarzaniu przez złośliwe komórki mezenchymalne osteoidu i/lub niedojrzałej tkanki kostnej.

Ze względu na fakt, że pierwotne komórki mezenchymalne tworzące nowotwór mają multipotencjalny charakter, macierz guza może zawierać różne ilości chrząstki, kolagenu i osteoidu, ale nawet w sytuacji, gdy chrząstka jest przeważającym elementem matrix, obecność osteoidu oznacza kostniakomięsaka (ryc. 6). Złośliwe osteoblasty tworzące nowotwór mogą mieć różny kształt: od wrzecionowatych, przypominających fibroblasty, do owalnych lub zaokrąglonych, o hiperchromatycznym jądrze, przypominających prawidłowe, nienowotworowe osteoblasty. Bardzo często w komórkach nowotworowych można zaobserwować figury podziałów mitotycznych (ryc. 5).

Obrazy kliniczny oraz radiograficzny są zmienne i zależą od lokalizacji zmiany, stopnia złośliwości nowotworu oraz charakteru produkowanej przez komórki macierzy. Zawsze jednak obserwuje się zniszczenie prawidłowej tkanki kostnej oraz produkcję osteoidu (11).

Jak wspomniano wcześniej, wśród kostniakomięsaków wyróżnia się także kostniakomięsaki pozaszkieletowe. Powstają one w tkankach miękkich przy równoczesnym braku zmian pierwotnych w kościach (6, 7, 9). Wg jednego z badań, w którym w ciągu 10 lat przebadano 169 pozaszkieletowych kostniakomięsaków u psów, 64% kostniakomięsaków zlokalizowanych było w gruczole sutkowym, natomiast pozostała część – w przewodzie pokarmowym, tkance podskórnej, śledzionie, drogach moczowych, wątrobie, skórze, mięśniach, oczach lub w tarczycy (7). Pozaszkieletowe kostniakomięsaki występują u psów starszych niż psy, u których pojawiają się kostniaki śródkostne (średni wiek: 10,6-11,5 roku) i które nie wykazują predyspozycji do dużych ras (12-14). Przerzuty w tym typie nowotworu występują często, płuca są miejscem metastaz rzadziej niż w przypadku guzów dotyczących kości. Średni czas przeżycia psów jest krótszy niż przy guzach kości – jest to związane z późniejszym wykrywaniem zmian zlokalizowanych poza układem kostnym oraz, w niektórych przypadkach, ograniczonymi możliwościami interwencji chirurgicznej (7).

W opisywanym przypadku guz zlokalizowany był w okolicy zastawki mitralnej, co powodowało objawy lewokomorowej niewydolności serca. Utraty przytomności były prawdopodobnie związane ze zwężeniem ujścia przedsionkowo-komorowego lewego (lokalizacja guza).