Leczenie ran otwartych u małych zwierząt – zastosowanie opatrunku z miodem medycznym (miodem manuka)

Miód w leczeniu

Jeszcze do niedawna miód w leczeniu ran uznawany był za substancję o wątpliwej skuteczności, jednak szereg badań naukowych dowiodło skuteczności miodów w leczeniu ran i ich dobre działanie przeciwbakteryjne. Istnieje sporo kontrowersji, czy miody medyczne można zaliczyć do substancji antyseptycznych. Aby substancja została uznana za dobrą substancję antyseptyczną, powinna cechować się takimi właściwościami, jak: szybki początek działania bakteriobójczego, szerokie spektrum działania, przyśpieszanie procesu gojenia, nie może mieć też działania układowego, a jedynie miejscowe (3). Właściwie miody medyczne spełniają większość tych kryteriów, z odstępstwem od szybkości działania.

Miody medyczne wytwarzane są z nektaru rośliny Leptospermum ssp. Rośliny te pochodzą z Australii i Nowej Zelandii i obejmują ok. 79 gatunków, zaliczamy do nich między innymi: Leptospermum scoparium (krzew manuki), Leptospermum polygalifolium (jelly bush) oraz drzewo herbaciane.

Opatrunki z miodem manuka spełniają wszystkie kryteria opatrunku odpowiedniego do leczenia ran otwartych. Szczególnie przydatne są w przypadku ran zakażonych. Skuteczność miodów medycznych manuka odnotowana jest zarówno wobec bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych, bakterii beztlenowych, a także wobec grzybów. Opatrunki takie mają szansę działać nawet w przypadku ran zakażonych antybiotykoopornymi szczepami bakterii. Istotny jest tutaj mechanizm działania przeciwbakteryjnego miodu, zupełnie różny od powszechnie używanych antybiotyków. Miód jest higroskopijny, co oznacza, że czerpie wilgoć z otoczenia, a tym samym odwadnia bakterie. Stosowanie opatrunku z miodu manuka jest bezpieczne u pacjentów z cukrzycą, gdyż nie występuje wchłanianie. Sama zawartość cukru ma duże znaczenie, jednak nie jest to jedyny mechanizm antybakteryjny (4, 5).

Antybakteryjne właściwości związane są z działaniem enzymu oksydazy glukozy, która jest odpowiedzialna za powstawanie nadtlenku wodoru. Wprawdzie stężenie nadtlenku wodoru jest dużo niższe niż w 4-proc. wodzie utlenionej, niemniej jednak na tyle wystarczające, aby wykazywać działanie antyseptyczne. Zaletą tego jest brak niekorzystnego działania na tkanki. Z jednej strony nadtlenek wodoru działa antybakteryjnie, a z drugiej – w takim stężeniu nie opóźnia procesów gojenia.

Miody medyczne zawierają także inną aktywną substancję przeciwbakteryjną – methylglyoxal. Obecnie uważa się, iż zawartość tego właśnie składnika ma kluczowe znaczenie dla właściwości antybakteryjnych miodów leczniczych (8). Działanie przeciwbakteryjne miodów leczniczych manuka zostało oznaczone jako UMF (Unique Manuka Factor), są to jednostki przeciwbakteryjnej skuteczności miodu. W lecznictwie używane są miody o wartości powyżej 10 UMF. Nie bez znaczenia jest również niskie pH (średnio 4,4). Obecność zakażenia i dużej ilości wysięku związana jest z wysokim pH, obniżenie poziomu pH przyspiesza gojenie (4, 5).

Miód manuka wykazuje właściwości przeciwzapalne, co korzystnie wpływa na zmniejszenie obrzęku i wysięku zapalnego. Działanie przeciwzapalne zmniejsza odczucie bólu, przynosi ulgę pacjentowi. Działanie przeciwzapalne miodu manuka zostało potwierdzone w badaniach eksperymentalnych oraz podczas obserwacji klinicznych (4, 5, 8). Dość istotną zaletą opatrunków z miodów leczniczych jest eliminowanie nieprzyjemnego zapachu z rany (6).

Pierwsze efekty są widoczne już po 12 h od nałożenia opatrunku. Częstotliwość zmian opatrunku zależy od ilości wysięku. Opatrunki z miodem łatwo i skutecznie przylegają do rany, co ma istotne znaczenie dla efektów leczniczych. Zmiany opatrunków zazwyczaj nie są bolesne dla pacjenta.