Efektywne leczenie zespołu lęku separacyjnego u psów

Główne kierunki działania to:

• Poprawa relacji domowników z psem i budowanie bezpiecznego typu przywiązania oraz pewności siebie i samodzielności psa poprzez interakcje ze zrównoważonymi psami, bez ingerencji opiekunów, umożliwienie psu podejmowania samodzielnych decyzji, wzajemne respektowanie swojej przestrzeni i niezależności w relacjach opiekun – pies, a także wprowadzenie aktywności, które sprawią psu przyjemność i będą źródłem sukcesów, np. zabawy węchowe, tropienie. Na skuteczność terapii wpływa także obniżenie poziomu frustracji domowników spowodowanej poczuciem uwięzienia w domu przez psa. W tym celu kluczowa jest współpraca ze znajomym lub pet-sitterem, umożliwiająca domownikom normalne życie, np. wyjście do kina, znajomych. Jest to niezwykle ważny czynnik sukcesu, ponieważ kondycja psychiczna domowników wpływa znacząco na zachowanie psa.
• Terapia behawioralna to kolejny obszar działań. Polega ona na wykorzystaniu technik modyfikacji zachowania psa:
  • habituacji, czyli przywykania do samotnego zostawania wskutek ekspozycji na daną sytuację,
  • odwrażliwianiu, czyli zmniejszaniu reakcji psa na czynności związane z wychodzeniem,
  • przewciwarunkowaniu, czyli budowaniu pozytywnych skojarzeń pomiędzy samotnym zostawaniem w domu a czymś przyjemnym, jak np. zabawami związanymi ze zdobywaniem smakołyków.

Stosując te techniki, pracuje się nad akceptacją przez psa na początku krótkich okresów samotności, które w miarę postępów się wydłuża. Szczególnie ważne jest, aby budować pozytywne skojarzenia z nieobecnością domowników, czyli czas, w którym domownicy są obecni, nie powinien być dla psa bardziej atrakcyjny niż czas, gdy pozostaje sam w domu. Kluczowym elementem sukcesu terapii behawioralnej jest podzielenie jej na etapy i stosowanie zasady, żeby nie przechodzić do etapu trudniejszego, jeżeli nie uzyska się całkowitej poprawy zachowania i rozluźnienia psa na etapie łatwiejszym. Najczęściej popełnianym błędem jest wydłużanie czasu nieobecności domowników, gdy pies jeszcze nie jest na to gotowy. W takim przypadku nie można oczekiwać poprawy.

• Modyfikacja środowiska, czyli wprowadzanie zmian w otoczeniu psa, które pomogą mu się wyciszyć, np. zasłonięcie okna czy emitowanie białego szumu lub włączenie radia w celu zacienienia bodźców z zewnątrz, jeżeli są one przyczyną pobudzenia psa.
• Farmakoterapia jest niezbędnym elementem leczenia ZLS, ponieważ zmniejsza cierpienie psa oraz potencjalizuje efekty działania terapii behawioralnej.

Pierwszym krokiem w kierunku efektywnej farmakoterapii ZLS jest prawidłowa diagnoza. Dlatego w każdym przypadku należy zebrać szczegółowy wywiad i przeprowadzić dokładne badanie fizykalne psa w celu wykluczenia somatycznego podłoża zachowania. Niezwykle pomocna w ocenie zaburzenia zachowania i jego nasilenia jest dokładna analiza nagrania zachowania psa w czasie całej nieobecności domowników (6).

Farmakoterapia ZLS uwzględnia zastosowanie leków podtrzymujących oraz stosowanych doraźnie. Leki podtrzymujące podaje się codziennie, niezależnie od tego, czy danego dnia pies zostanie sam, czy nie. Leki te to zazwyczaj antydepresanty lub SSRI. Stosuje się je najczęściej w przypadkach, gdy pies regularnie zostaje sam, a nieobecność domowników jest długa i nieunikniona. W takim zastosowaniu sprawdzają się: fluoksetyna, sertralina, trazodon, klomipramina. Działanie tych leków jest odroczone, czyli następuje po 3-5 tygodniach stosowania, dlatego zwykle rozpoczęcie leczenia podtrzymującego nie rozwiązuje problemu natychmiast po wdrożeniu, ale ułatwia lepszą reakcję na ogólne interwencje, takie jak protokoły modyfikacji zachowania.

Leki doraźne – sytuacyjne lub oparte na zdarzeniach działają najlepiej, gdy wyjścia z domu są sporadyczne, nieregularne lub gdy opiekun ma możliwość regulacji czasu nieobecności. W takim przypadku zasadne jest zastosowanie leków doraźnych, których działanie występuje zwykle w czasie około godziny od podania. Do tych leków należą: benzodiazepiny, tasypimidyna, hydroxyzinum (10).

Plan farmakoterapii powinien być dostosowany do sytuacji. Jeżeli pies musi zostawać sam dwa razy dziennie, 6 dni w tygodniu, trudno jest poradzić sobie z lękiem separacyjnym za pomocą leków doraźnych. W takim przypadku lepiej sprawdzają się leki podtrzymujące lub leki podtrzymujące w terapii skojarzonej z lekiem działającym doraźnie, np. tasypimidyną czy benzodiazepiną. Leki doraźne można zastosować także jednorazowo, np. gdy pies zostanie sam na nienormalnie długi okres lub podczas szczególnie chaotycznych nieobecności domowników (10).

Alternatywne leki wspomagające mogą pomóc w radzeniu sobie z objawami lęku separacyjnego. Nie są to leki pierwszego rzutu, ale zastosowane w politerapii mogą pomóc uzyskać odpowiedź kliniczną, np. zastosowanie deksmedetomidyny, gdy pies zostaje sam w domu w dzień burzowy.

Wspomagająco, dodatkowo można także zastosować: suplementy diety, nutraceutyki czy preparaty oparte na feromonach.

Dobierając leki, należy uwzględnić objawy ZLS występujące u danego psa. Powinno się także wziąć pod uwagę sytuację danej rodziny. Jeżeli wymagany jest natychmiastowy efekt, bo np. istnieje ryzyko oddania psa do schroniska, to raczej nie stosuje się leków z odroczonym czasem działania lub stosuje się je w politerapii z lekami doraźnymi.

Każdy z leków ma specyficzny sposób działania i wybór leku, nawet z tej samej grupy, powinien być uzależniony od konkretnych objawów. Przykładem może być sertralina, która lepiej sprawdza się u osobników wycofanych, a fluwoksamina jest preferowana dla pobudzonych ruchowo, reaktywnych. Podobnie trazodon, który działa szczególnie skutecznie na obszary mózgu związane z aktywnością motoryczną i dlatego dobrze sprawdza się przy pobudzeniu ruchowym oraz niszczeniu przedmiotów. W przypadku, gdy w czasie nieobecności domowników pies nie zajmuje się zostawionymi smakołykami i gryzakami, można zastosować benzodiazepiny czy opipramol, które oprócz działania przeciwlękowego pobudzają także apetyt i mogą ukierunkować psa na zjadanie gryzaków zamiast niszczenia przedmiotów. Agonista receptorów α, np. tasypimidyna, sprawdza się szczególnie u psów z fobią dźwiękową, często współistniejącą z ZLS (7).

Tasypimidyna zarejestrowana pod nazwą Tessie jest pierwszym weterynaryjnym lekiem doraźnym na lęk separacyjny. Jest to lek, który działa w krótkim czasie od podania, przez okres 2-3 godzin, dlatego najlepiej nadaje się do stosowania sytuacyjnego, przed wyjściem z domu. Tessie powinno być podawane na czczo i po podaniu leku pies nie powinien dostać nic do jedzenia przez około godzinę. Dlatego Tessie należy podawać odpowiednio wcześnie przed wyjściem, aby można było zostawić mu smakołyki ukryte w zabawkach oraz żeby lek zaczął działać przed wyjściem domowników. W takim doraźnym wskazaniu zastosowałam Tessie w leczeniu ZLS u psa Miso.

Podsumowanie

Leczenie ZLS jest procesem bardzo złożonym i wymaga holistycznego podejścia, obejmującego zarówno farmakoterapię, jak i terapię behawioralną oraz modyfikację środowiska, dlatego konieczna jest ścisła współpraca behawiorysty i lekarza weterynarii.