Leki stosowane w zwalczaniu inwazji kleszczy i pcheł – przegląd wybranych substancji czynnych

Pyretroidy

Pyretroidy są syntetycznymi pochodnymi naturalnych pyretryn (naturalne substancje aktywne wykryto w chryzantemach). Są syntetycznymi estrami kwasu chryzantemowego albo halogenowymi analogami tego kwasu i alkoholi pierwszorzędowych lub drugorzędowych zawierających w swej cząsteczce przynajmniej jedno wiązanie podwójne (11). Pyretroidy syntetyczne są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, zaś słabo w wodzie. Do organizmu wchłaniają się wszystkimi drogami, tj. drogą pokarmową, oddechową i przez skórę. Szybko ulegają przemianom metabolicznym i w ciągu kilku dni są wydalane z organizmu z kałem lub w formie związanej z kwasem glukuronowym i siarkowym przez nerki. Niewielka toksyczność dla ssaków wynika z obecności enzymów (esterazy i oksydazy) inaktywujących te związki (8).

Ze względu na wysoką toksyczność dla insektów zastosowanie syntetycznych pyretroidów w insektycydach znacznie wzrosło w ostatnich latach. Obecność tych związków w popularnie stosowanych środkach zwalczających pasożyty stanowi ryzyko zagrożenia zdrowia lub życia, szczególnie kotów i psów w przypadku przekroczenia rekomendowanej dawki lub częstotliwości podawania (4).

Mechanizm działania pyretroidów obejmuje opóźnianie zamykania się zależnych od potencjału kanałów sodowych i chlorkowych (w tym GABA-zależnych).

Podział pyretroidów na typ I i II stworzono na podstawie ich struktury chemicznej, powodowanych zespołów zatrucia (zespół T „tremor” – drżenie i zespół CS „choreoathetosis with salivation” – choreoatetoza i ślinotok), objawów zatrucia u owadów oraz działaniu na preparowane nerwy insektów. Wyróżnia się pyretroidy I i II typu. Pyretroidy typu II zawierają grupę α-cyjano-3-fenoksybenzylu (należą do nich cypermetryna, deltametryna, fenwalerat), natomiast związki typu I obejmują wiele związków nie zawierających owej grupy chemicznej (np.: resmetryna, cismetryna, permetryna) (11).

Permetryna

To syntetyczny pyretroid o działaniu bójczym (pochodna naturalnej pyretryny,...