Stres u zwierząt – czy na pewno wiemy już o nim wszystko?

Najnowsze badania nad stresem

Obecnie obserwujemy ciągły wzrost zainteresowania zwierzętami i ich dobrostanem. Aby prawidłowo rozumieć dobrostan, konieczne jest poruszenie kwestii stresu. Psy w sytuacjach nieodpowiednich, stanach zagrożenia wykazują fizjologiczne i behawioralne objawy stresu. Jakość życia zwierzęcia jest stanowczo zaburzona, kiedy długotrwały stres wpływa na funkcje fizjologiczne organizmu (21). Celem jest więc wykrywanie silnego stresu spowodowanego m.in. nieodpowiednimi warunkami życia, nie tylko na bazie obserwacji behawioralnych, ale także dzięki fizjologicznym parametrom.

Stres a poziom kortyzolu

Kortyzol w ślinie jest powszechnie stosowanym markerem stresu, jednak jego odczyty nie zawsze są wiarygodne. Bardzo istotne jest znormalizowanie metody pobierania próbek. Trzeba wziąć pod uwagę zmienność osobniczą oraz dobową jego poziomu. Najnowsze badania potwierdzają, że nie zawsze stres behawioralny ma pozytywną korelację z produkcją kortyzolu. Reakcje stresowe są osobniczo zmienne i należy o tym pamiętać podczas interpretacji statystycznej. Dlatego oprócz pomiaru kortyzolu warto uzupełniać obserwację o inne markery, tj. szlaku SAM czy HPA (22).

Stres a stężenie AVP

Oś podwzgórze – przysadka − nadnercza (HPA) oraz oś współczulno-nadnerczowo-rdzeniowa (SAM) to szlaki fizjologiczne, które stanowią o odpowiedzi organizmu na stres. Wazopresyna argininowa (AVP) jest mediatorem osi HPA i posiada związek z zachowaniami społecznymi i stresem. Stężenie AVP w surowicy jest znacznie wyższe u agresywnych psów. Analiza biomarkerów stresu jest możliwa z wykorzystaniem nieinwazyjnej metody, tj. pobranie śliny. Najnowsze badania potwierdzają tezę, że AVP ze śliny może być potencjalnym biomarkerem ostrego stresu u psów. Jest to istotne z tego względu, że w badaniu przeprowadzonym na psach w różnych warunkach ilość kortyzolu nie wykazała znaczących zmian. Natomiast różnice były widoczne dopiero w AVP ze śliny. W tym wypadku AVP i ciśnienie krwi były ujemnie skorelowane w grupie psów bardziej zestresowanych (19).

Stres a badanie w ZLZ

Stres u psów jest powodowany przede wszystkim przez ludzi, do tej grupy należą także wizyty weterynaryjne i stresujące badania. Przeprowadzono doświadczenie, które miało odpowiedzieć na pytanie, czy badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej często stosowane w klinikach powoduje stres u psów. W badaniu wzięło udział 10 zdrowych psów. Przed badaniem, jak i w trakcie pobierano próbki osocza. Analizie poddano całkowity status antyoksydacyjny, stan utlenienia, poziom tlenku azotu oraz kortyzol w zależności od momentu pobrania próbki. Nie zaobserwowano statystycznie istotnych zmian. To badanie dowodzi, że rutynowa i powszechnie stosowana metoda, taka jak badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, nie powoduje stresowych zmian, co oznacza, że nie jest zagrożeniem dla zdrowia i dobrostanu pacjenta (23).

Wpływ muzyki na stres u zwierząt

Muzyka klasyczna była już szeroko badana w aspekcie zdolności do zmniejszania poziomu stresu u psów. Niektóre badania stawiały hipotezę, że poprawia ona dobrostan zwierząt, które znajdą się w stresujących warunkach. Przeprowadzono badanie, które miało dowieść, czy ten rodzaj muzyki może również zmniejszyć stres i napięcie, jakie pojawia się podczas hospitalizacji zwierzęcia.

Dogoterapia

Psy są często wykorzystywane w leczeniu osób z zespołem stresu pourazowego PTSD. Wykonano badanie, w którym wzięli udział weterani z ciężkim przypadkiem PTSD. Uczestnicy przeszli nieudane terapie psychoterapeutyczne i farmakologiczne. Otrzymali oni szczeniaki, które szkolili. Wszyscy byli pod regularną kontrolą psychologa przez cały okres 16 miesięcy trwania badania. U wszystkich uczestników zaobserwowano polepszenie takich aspektów życia jak: sen, zdolności społeczne, kontrola emocjonalna czy aktywność fizyczna. Jakość ich życia zdecydowanie się polepszyła, jednak wyniki nie wykazywały istotnie wyraźnych zmian w ogólnych objawach PTSD. Jest to rozbieżność, która inspiruje do dalszych badań na ten temat. Jednak psy asystujące stają się hipotetycznie alternatywną pomocą dla pacjentów z zespołem stresu pourazowego, szczególnie wtedy, kiedy psychoterapia i farmakoterapia okazują się nieskuteczne (20).

Na podstawie sześciu przeprowadzonych badań eksperymentalnych nie zauważono wystarczających dowodów, które jednoznacznie wskazywałyby, że muzyka wpływa na redukcję stresu w trakcie hospitalizacji. Zaobserwowano jednak pewne zmiany w parametrach fizjologicznych, które mają związek z reakcjami stresowymi, tj.: rytm serca, wokalizacja czy czas spędzony na odpoczynku. Obecnie potrzeba więcej badań, które mogłyby zweryfikować i ustalić związek między oddziaływaniem muzyki klasycznej na redukcję stresu u psów poddawanych hospitalizacji (24).