Ocena stresu u zwierząt na podstawie pomiarów stężenia kortyzolu

Kortyzol w reakcji stresowej

Wydzielany przez nadnercza kortyzol jest charakteryzowany jako główny hormon służący w ocenie stresu u zwierząt, chociaż ostatnie badania wskazują na to, że prolaktyna również może być przydatna w ocenie stresu (10). Możliwe, że w czasie reakcji stresowej u psów dochodzi do podniesienia stężeń obu tych hormonów.

Jeśli sytuacje stresowe ulegają powtarzaniu, zwierzę w różny sposób może się do nich przystosowywać. Występują w tych warunkach głównie dwa procesy – habituacja i sensytyzacja. Sensytyzacja prowadzi do uwrażliwienia na dany bodziec, co prowadzi do wzmożonej na niego reakcji. Sensytyzacja częściej występuje w przypadku bodźców awersyjnych o wysokiej intensywności i niskiej przewidywalności (6, 9).

Habituacja natomiast prowadzi do zmniejszenia intensywności reakcji na powtarzalny bodziec, nie tylko reakcji behawioralnej, ale również aktywacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (Osi HPA). Dodatkowo zwierzęta mogą modyfikować swoją reakcję w odpowiedzi na stresory w przypadku mechanizmów takich jak przeciwwarunkowanie czy desensytyzacja (21). W przypadku przeciwwarunkowania bodziec, do tej pory kojarzony jako nieprzyjemny, jest korelowany z czymś kojarzonym przez zwierzę pozytywnie, zaś desensytyzacja (odwrażliwianie) polega na dozowaniu bodźca awersyjnego, stopniowo zwiększając jego intensywność kiedy zwierzę nie wykazuje niepożądanych reakcji. W terapiach behawioralnych najczęściej stosuje się odwrażliwianie łącznie z przeciwwarunkowaniem jako najbezpieczniejszą i najbardziej efektywną metodę.

Zarówno w czasie reakcji eustresu, jak i dystresu dochodzi do pobudzenia osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, co w efekcie skutkuje wyrzutem kortyzolu do krwiobiegu zwierzęcia. Odpowiedź stresowa, polegająca na wzroście stężenia glikokortykoidów, uwrażliwia układ limbiczny oraz oś podwzgórze- przysadka-nadnercza na percepcję przyszłych stresorów. Pomiar kortyzolu jest szeroko używany jako jeden z elementów wspomagających w o...