Kryptosporydioza cieląt – problem hodowców i lekarzy weterynarii

U zarażonych cieląt pojawia się wodnista, żółtozielona biegunka z domieszką krwi oraz śluzu, szczególnie w przypadku zaistnienia w tym samym czasie zakażenia wirusami lub bakteriami. Badania epidemiologiczne wskazują na bardzo częste występowanie biegunek o podłożu wirusowokryptosorydiowym i bakteryjnokryptosporydiowym.

Czasami w kale biegunkowym można zaobserwować obecność strzępków błony śluzowej, co świadczy o masywnej inwazji i intensywnym uszkodzeniu błony śluzowej jelit cienkich. Stan ogólny zwierząt jest zależny od stopnia odwodnienia oraz intensywności rozwijającej się kwasicy. Chore zwierzęta stają się apatyczne, zalegają i wykazują niechęć do ruchu. Charakterystyczne jest towarzyszące biegunce bolesne parcie na stolec. Po 1-2 dniach trwania biegunki pogłębia się stan odwodnienia, który prowadzi do utraty masy ciała, mogącej sięgać od 5 do 12%.

Klinicznie odwodnienie może być obserwowane poprzez utratę elastyczności skóry, zapadnięte boki, suchą śluzawicę oraz suchy język. Cielęta tracą apatyt i pragnienie, co dodatkowo sprzyja dalszemu odwodnieniu. Ważnym aspektem zaistniałej biegunki jest zaburzenie wchłaniania substancji odżywczych, co prowadzi do zwiększonej wrażliwości na niskie temperatury, co manifestować się może, w późniejszym czasie, pojawieniem się drgawek. Zwierzęta dążą do ograniczania utraty ciepła, przyjmując pozycję leżącą z podwiniętymi kończynami i głową ułożoną po jednej stronie ciała. Ból towarzyszący kryptosporidiozie lokalizuje się w okolicy brzucha. Zwierzęta przyjmują skuloną, ochronną postawę, z ogonem umieszczonym między tylnymi kończynami. Głowa umieszczona pod klatką piersiową u stojącego zwierzęcia wskazuje na wysoki stan bólu i dyskomfortu.

W przebiegu łagodnej inwazji, szczególnie u zwierząt starszych, kilkutygodniowych, kryptosporidioza może objawiać się luźnym stolcem, zabrudzoną okrywą włosową, ograniczeniem przyrostów, a czasem charłactwem.

Okres rekonwalescencji po przebytej kryprosporydiozie trwa średnio od 4 do 6 tygodni. Czas ten nie pozostaje bez wpływu na późniejszy rozwój cieląt i produkcyjność, prowadząc do istotnych strat ekonomicznych (7). Znaczenie ekonomiczne (5-10% kosztów w skali roku) mają nie tylko ograniczone przyrosty, straty związane z padnięciami cieląt, ale również kosztowna opieka lekarsko-weterynaryjna, dezynfekcja czy uzdatnianie wody (specjalistyczne filtry < 1 µm) (8).

Leczenie i zapobieganie

Na przestrzeni lat podejmowano próby leczenia kryptosporydiozy u cieląt przy użyciu różnych preparatów przeciwpierwotniaczych i antybiotyków. Jednakże wiele z nich nie wykazywało żadnego efektu terapeutycznego. Dziś w leczeniu znajdują zastosowanie halofugina oraz siarczan paramomycyny. Pierwszy z nich po podaniu redukuje liczbę wydalanych oocyst, a tym samym redukuje śmiertelność zwierząt. Zalecany jest do podawania już od pierwszego dnia życia przez 7 dni jako środek zapobiegający zarażeniu oraz zapobiegający objawom klinicznym zarażenia.

Z kolei siarczan paramomycyny należy do grupy antybiotyków aminiglikozydowych o zbliżonym do streptomycyny mechanizmie działania, który polega na trwałym połączeniu z receptorami podjednostki 30S RNA, prowadzącym do zahamowania syntezy białek. Ten mechanizm działania wskazuje na jego szerokie spektrum działania, począwszy od omawianych pasożytów: Cryptosporidium spp., poprzez Giargia intestinalis, i Balantidium coli, do bakterii Gram-ujemnych (np. E. coli) i Gram-dodatnich (z kwasoopornymi włącznie). Podawana codziennie przez kilka dni (do 11 dni) u zwierząt już od drugiego dnia życia skutecznie redukuje siewstwo i objawy kliniczne zarażenia.

U zarażonych cieląt często podejmuje się leczenie uzupełniające, polegające na podaniu płynów i/lub elektrolitów zarówno w formie doustnej, jak i wlewów dożylnych. Zaleca się podawanie mleka krowiego w małych ilościach kilka razy dziennie, co ogranicza spadek masy ciała i poprawia trawienie. Szczególnie ważne u cieląt jest to, które są na diecie mlecznej. Podejmowane leczenie uzupełniające, prowadzone równolegle z leczeniem podstawowym, ogranicza często upadki zwierząt, będące wynikiem odwodnienia.

Zapobieganie

Nie ma jasnych i prostych modeli kontroli kryptosporydiozy. Racjonalnym podejściem jest miminalizowanie transmisji między źródłem a młodymi zwierzętami oraz między zwierzętami w gospodarstwie. Redukcja liczby oocyst w środowisku prowadzi do zmniejszenia liczby zachorowań wśród młodych zwierząt. Cielęta urodzone w czystym środowisku muszą być odpojone siarą oraz przebywać w czystych kojcach indywidualnych przez około 2 tygodnie z zachowaniem reżimu higieny. Należy przestrzegać tu zasady całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste, a okres między wprowadzeniem kolejnych grup powinien wynosić kilka tygodni.

Cielęta z objawami biegunki muszą być jak najszybciej izolowane od cieląt zdrowych do momentu całkowitego wyzdrowienia. Natomiast cielęta leczone muszą znajdować się w kojcach, które nie mają bezpośredniego i pośredniego kontaktu ze zwierzętami chorymi i w tych kojcach należy regularnie usuwać ściółkę.

Gryzonie, będące zarówno zarówno źródłem, jak i wektorem zarazka, należy usuwać ze środowiska dostępnymi metodami, a szczególnie z miejsc, gdzie przebywają cielęta, i gdzie jest przetrzymywane mleko.

Dostępne dane o rozprzestrzenieniu Cryptosporidium spp. pochodzą z roku 2006 i wskazują, że kryptosporidioza może stanowić powód wystąpienia ponad 40% biegunek u cieląt w pierwszych tygodniach życia (9). Z pewnością pasożyt ten jest powszechnie obecny na wielu fermach bydła zarówno o mlecznym, jak i mięsnym profilu produkcji, i często stanowi duży problem zarówno dla właścicieli, jak i lekarzy weterynarii opiekujących się stadem.