Rola selenu u przeżuwaczy i skutki jego niedoboru

Selen jest pierwiastkiem śladowym, który spełnia szereg funkcji w organizmach żywych, m.in. jest składnikiem wielu enzymów kontrolujących szlaki metaboliczne, bierze również udział w metabolizmie hormonów tarczycy, kontroluje funkcje rozrodcze i działa neuroprotekcyjnie (8). Pierwiastek ten działa także antyproliferacyjnie i przeciwzapalnie oraz stymuluje układ odpornościowy. W spełnianiu swoich funkcji współdziała z witaminą E i aminokwasami zawierającymi siarkę. Niedobór selenu może prowadzić do obniżenia statusu zdrowotnego u zwierząt gospodarskich i strat ekonomicznych w gospodarstwach (14). Se został odkryty przez Berzeliusa w 1818 roku jako efekt uboczny produkcji kwasu siarkowego. Jego zawartość w glebie jest szacowana na około 0,05-0,5 mg Se kg-1 (12), ale różni się w zależności od szerokości geograficznej. W niektórych państwach stężenie selenu w glebie może ulegać znacznym zmianom na niewielkich odległościach. Taką charakterystykę rozkładu stężeń selenu w glebie zaobserwowano np. w Chinach i Brazylii, gdzie może być ono bardzo niskie (< 0,1 mg/kg) lub wysokie (> 0,5 mg/kg) na terenach odległych zaledwie o 20 km od siebie (6). W USA, Irlandii czy Indiach zawartość selenu w glebie może być bardzo wysoka i sięgać nawet do 100 mg/kg (6), co może stanowić zagrożenie występowaniem selenozy, czyli zatrucia tym pierwiastkiem. Polska jest krajem dość ubogim w selen, a obszary narażone na jego niedobór w glebie to m.in.: Lubelszczyzna, południowa część kraju, a także Pomorze oraz Warmia i Mazury (4).