Tandem lekarz weterynarii – behawiorysta – wybór czy konieczność?

Współpraca na linii lekarz weterynarii – behawiorysta

Zdaniem autorek najbardziej korzystna dla pacjentów wydaje się stała współpraca lekarza weterynarii oraz jednego lub kilku behawiorystów (w zależności od obszaru kompetencji). Zalety takiej kooperacji to m.in.:

• zweryfikowane kwalifikacje i rekomendacje,
• doświadczenie w prowadzeniu „wspólnych” pacjentów,
• zaufanie do wykorzystywanych metod terapii i szkolenia, a także oceny i diagnozowania zaburzeń,
• ułatwienie komunikacji (lepsze porozumienie niż z kimś nieznanym).

Korzyści płyną też dla drugiej strony – behawiorysta może polegać na kompetencjach lekarza i jego ocenie sytuacji, zasadności podania leków czy wykonania dodatkowych badań.

Przyjmując założenie, że ze strony lekarza i behawiorysty jest obustronna wola współpracy, pozostaje tylko jej skuteczna realizacja. Podstawą są umiejętności komunikowania się, szczególnie w zakresie wspólnego podejmowania decyzji czy oceny ryzyka zaproponowanego planu leczenia. Specjaliści powinni umieć wysłuchać się wzajemnie, ustalić przyczynę lub przyczyny wizyty, przekazać informacje opiekunowi oraz wraz z nim podjąć decyzję. Tu bardzo ważne jest przygotowanie do rozmowy, aktywne uczestniczenie wszystkich zainteresowanych stron.

Cel jest jeden: dobro pacjenta

To, czy ten cel zostanie zrealizowany, zależy w znacznym stopniu od tego, w jakim stopniu lekarz i behawiorysta (oraz opiekun) rozumieją się oraz chcą i potrafią wypracować wspólne rozumienie choroby, problemu pacjenta oraz współdecydują o przebiegu leczenia. Kompetencje komunikacyjne to fundament, podstawowy element kompetencji klinicznych i profesjonalnego podejścia do pacjenta. Umiejętności komunikowania się mają zastosowanie nie tylko w relacji lekarz – opiekun, ale też w we wszystkich sytuacjach wymagających współpracy, np. lekarz – behawiorysta. Zdaniem autorek nauczanie i uczenie się umiejętności komunikowania się w medycynie weterynaryjnej jest marginalizowane, a nauczanie umiejętności porozumiewania się to nowy, ważny aspekt edukacji medycznej. Dostępna literatura w zakresie umiejętności komunikowania się wskazuje, że są dowody naukowe potwierdzające skuteczność tych umiejętności w praktyce klinicznej i efektach leczenia (10, 12).

Wytyczne Calgary-Cambridge z 1998 roku oraz ich rozwinięte i poprawione wersje szczegółowo przedstawiają program kształcenia umiejętności komunikowania się w relacji lekarz – pacjent (13). Jednoznacznie wskazują też, że są to podstawowe kompetencje efektywnego komunikowania się w wielu kontekstach w praktyce klinicznej, w tym również komunikowania się w przypadku np. różnicy zdań między współpracującymi specjalistami. Zasady efektywnego komunikowania się są możliwe do zastosowania we wszystkich warunkach, a wyodrębnienie pięciu najważniejszych zasad pozwala zrozumieć, co definiuje efektywną komunikację (14).
Skuteczne komunikowanie się:

• opiera się na interakcji, a nie na jednokierunkowym procesie przekazu,
• redukuje poziom niepotrzebnej niepewności,
• wymaga planowania i myślenia w kategoriach efektów,
• ma dynamiczny charakter,
• przyjmuje model spirali.

Pogłębiona analiza wymienionych zasad przekracza ramy niniejszego opracowania, zatem autorki odsyłają zainteresowanych czytelników do lektury wytycznych i samokształcenia, jak każdą z tych zasad zastosować w praktyce klinicznej. Warto zaznaczyć, że zmodyfikowane wytyczne zostały włączone do niektórych programów nauczania również innych specjalistów związanych ze zdrowiem, np. farmaceutów oraz lekarzy weterynarii (10, 15).

Przyczyny medyczne zmian w zachowaniu zwierzęcia mogą być:

• wrodzone,
• dziedziczne,
• zakaźne,
• zapalne,
• o podłożu immunologicznym,
• metaboliczne,
• endokrynologiczne,
• związane z żywieniem,
• zwyrodnieniowe,
• związane z: obecnością nowotworów, działaniem czynników toksycznych, działaniem urazów (6-8).

Podsumowanie

Współpraca lekarza weterynarii i behawiorysty może przynieść wiele korzyści dla zdrowia pacjenta. Warunkiem udanej kooperacji jest jednak umiejętność porozumiewania się, włączając w to czasem konieczność konfrontowania przeciwstawnych poglądów obojga specjalistów. Bez tego nie ma mowy o merytorycznym przedyskutowaniu wszystkich „za” i „przeciw”, pogodzeniu sprzecznych czasami stanowisk z perspektywy medycznej oraz behawioralnej czy ustaleniu spójnej drogi dalszego postępowania terapeutycznego dla zwierzęcia. Również wspólna weryfikacja postępów w trakcie leczenia może pozytywnie wpłynąć na przebieg postępowania oraz stawiane prognozy. Mając na względzie powyższe, warto zapoznać się z lokalnym rynkiem usług behawioralnych, zasięgnąć opinii innych lekarzy i spróbować nawiązać współpracę z wybranym specjalistą.

Podczas studiów weterynaryjnych (nie tylko w Polsce) tematyka zachowania zwierząt oraz zaburzeń z tym związanych stanowi jedynie niewielki fragment edukacji, niekiedy wyłącznie w formie zajęć fakultatywnych o limitowanej liczebności grup. Bardzo niewiele uwagi poświęcone jest również umiejętności komunikowania się. Warto zaznaczyć, że nie chodzi tu jedynie o radzenie sobie w konfrontacji z tzw. „trudnym klientem”, ale o zdolność efektywnego porozumiewania się z drugim człowiekiem – przydatną w pracy z każdym klientem czy innym specjalistą. Zdaniem autorek rozszerzenie edukacji przyszłych lekarzy weterynarii o te zagadnienia wywarłoby pozytywny wpływ na ich pracę, nie tylko w aspekcie wymiany informacji, ale także ochrony przed negatywnymi skutkami konfrontacji z trudnymi sytuacjami bez tych podstawowych umiejętności.

Współdziałanie lekarza i behawiorysty niesie korzyści nie tylko dla pacjenta, lecz także dla obojga specjalistów. Opiekun zwierzęcia, którego leczenie prowadzone jest dwutorowo przez dobrze zgrany tandem lekarsko-behawioralny, czuje, że otrzymuje pełne informacje, żaden aspekt zgłaszanego problemu nie został pominięty lub zlekceważony, a wszystkie wątpliwości wyjaśniane są bez podważania autorytetu drugiej strony. Sprzyja to budowaniu zaufania i postępowaniu zgodnie z otrzymanymi zaleceniami. Ze względu na dobro pacjenta, taka kompleksowa opieka wydaje się obecnie być nie wyborem, a koniecznością.