Znaczenie pro- i prebiotyków u psów i kotów

Jak działają prebiotyki?

Korzystne bakterie mają również zdolność do syntezy własnych enzymów, które nie tylko wspomagają procesy trawienne gospodarza, ale i biorą udział w produkcji niektórych witamin, np. z grupy B, K, D, PP, H, a także kwasu foliowego. Dodatkowo wprowadzając np. Lactobacillus acidophilus do mleka lub innych produktów nabiałowych (kefir, jogurt), dostarcza się enzym rozkładający laktozę, co umożliwia podawanie tego rodzaju produktów osobnikom z nietolerancją powyższego cukru. Zaobserwowano też, że obecność kwaśnych produktów fermentacji bakteryjnej sprzyja przyswajaniu przez organizm niektórych pierwiastków, takich jak np.: żelaza, wapnia, miedzi i cynku, co jest szczególnie ważne u osobników młodych, starszych oraz chorych, głównie w okresie rekonwalescencji.

Probiotyki wykazują również działanie ogólnoustrojowe, wpływając na obniżenie stężenia LDL-cholesterolu. Jest to szczególnie ważne u ludzi w aspekcie profilaktyki miażdżycy. U psów i kotów należących do tzw. grupy HDL-cholesterolu ryzyko rozwoju miażdżycy na tle nadmiaru LDL jest minimalne, poza osobnikami ze zdiagnozowanymi zaburzeniami metabolicznymi (cukrzyca) oraz chorobami endokrynologicznymi (choroby tarczycy).

Wprowadzenie probiotyków do przewodu pokarmowego zwierzęcia wymaga dostarczenia również odpowiedniej do ich wzrostu pożywki. Najczęściej funkcję tę spełniają poli-, oligo- i monosacharydy, określane mianem prebiotyków. Występują one zazwyczaj w postaci błonnika. Nie każdy błonnik jest prebiotykiem, ponieważ jest on wykorzystywany przez większość mikroorganizmów bytujących w okrężnicy, natomiast prebiotyki są fermentowalne wyłącznie przez ściśle określone bakterie. Typowymi prebiotykami są oligosacharydy (polimeryczne sacharydy składające się z dwóch lub więcej połączonych ze sobą monomerów), wykorzystywane zazwyczaj przez Bifidobacterium i Lactobacillus, w wyniku czego dochodzi do syntezy kwasu mlekowego, którego zadaniem jest obniżenie pH okrężnicy i przez to stworzenie niekorzystnych warunków bytowania dla patogenów.

W przeprowadzonych in vitro oraz in vivo badaniach u ludzi potwierdzono właściwości prebiotyczne: fruktooligosacharydów (FOS), galaktooligosacharydów (GOS), izomaltooligosacharydów (IMO), ksylooligosacharydów (XOS), laktulozy oraz oligosacharydyów sojowych (SBOS). U zwierząt najczęściej korzysta się z fruktooligosacharydów (FOS), których naturalnym źródłem są: pszenica, banany, ziemniaki oraz miód, galaktooligosacharydy (GOS) czy laktulozy. Większość z nich jest otrzymywana metodami chemicznymi lub enzymatycznymi (na skalę przemysłową), poza oligosacharydami sojowymi (SBOS), które ekstrahuje się bezpośrednio z surowca (np. serwatki sojowej), a obróbka enzymatyczna nie jest wymagana. Typowym wielkocząsteczkowym biopolimerem roślinnym jest inulina występująca np. w: cykorii, cebuli, czosnku, topinamburze, pomidorach, bananach lub pszenicy.

Niezależnie od źródła pozyskania wszystkie prebiotyki muszą być oporne na działanie enzymów trawiennych gospodarza, dzięki czemu docierają do punktu docelowego przewodu pokarmowego w niezmienionej postaci. Muszą również selektywnie stymulować wzrost i aktywność wybranych szczepów bakterii, mających korzystny wpływ na zdrowie gospodarza, oraz obniżać pH treści jelitowej. Dodatkowo w wyniku ich fermentacji powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (gł. kwas masłowy, propionowy i octowy), będące głównym źródłem energii dla enterocytów.

Ze względu na swój udział w procesie odżywiania nabłonka jelit, detoksykacji organizmu oraz stymulacji lokalnej odporności prebiotyki odgrywają znaczącą rolę w zapewnieniu zdrowotności przewodu pokarmowego (a więc i całego organizmu). Funkcję tę szeroko wykorzystuje się zarówno u zwierząt zdrowych, u których okresowo mogą występować różnego rodzaju problemy gastryczne (zazwyczaj wskutek popełnianych przez właścicieli błędów dietetycznych), jak i u chorych, głównie z chorobami zapalnymi jelit, osobników otyłych (zaparcia, wzdęcia) czy z niewydolnością nerek i/lub wątroby (funkcja odtruwania organizmu). Prebiotyki charakteryzują się szerokim marginesem bezpieczeństwa, niemniej jednak przy zbyt wysokich dawkach może dochodzić do nadmiernej produkcji gazów jelitowych i odczuwalnego przez zwierzę dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej (wzdęcia).

Pro- i prebiotyki mogą być podawane zwierzętom w postaci suplementów diety lub jako składnik karm komercyjnych. Niemniej jednak ze względu na rodzaj obróbki cieplnej, konserwację oraz czas ich przechowywania sensowne wydaje się raczej celowane podawanie kultur bakterii w postaci konkretnych preparatów probiotycznych lub synbiotyków. Natomiast w przypadku prebiotyków można korzystać z dostępnych diet weterynaryjnych zawierających prebiotyki. Podstawowe kultury probiotyczne oraz przykłady kombinacji pre- i synbiotyków przedstawiono w tab. 1.

Klaudia Miklaszewska
dr n. wet. Artur Burmańczuk*
Studentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
*Zakład Farmakologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie