Znaczenie pro- i prebiotyków u psów i kotów

Prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego zwierząt domowych jest wynikiem jego właściwej aktywności motorycznej, lokalnej odporności, optymalnego stanu odżywienia nabłonka oraz równowagi mikrobiologicznej.

Powszechne stosowanie antybiotyków, częste, nagłe zmiany karmy, przypadkowe spożycie przez zwierzęta nadpsutego pokarmu itp. prowadzą do zaburzenia homeostazy. W związku z tym w celu jej restauracji coraz powszechniej korzysta się z probiozy, czyli dobroczynnego wpływu pożytecznych bakterii na zdrowie gospodarza oraz ich wzajemnych interakcji. Już w 1877 r. Pasteur i Jaubert opisali występowanie antagonizmu między wybranymi szczepami bakteryjnymi, natomiast Miecznikow w 1907 r. wykazał, że niektóre bakterie sprzyjają, a inne hamują rozwój Vibrio cholerae. Sam również propagował spożywanie produktów (jogurtów) zawierających pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus bulgaricus). Ponowny renesans probiotycznych suplementów zbiegł się z erą antybiotyków, a kolejnym krokiem było dostarczenie do organizmu pożywki dla korzystnych bakterii (prebiotyk) oraz wykorzystanie synergistycznego efektu obu produktów – w postaci synbiotyku.

Czy jest probiotyk?

Probiotyk stanowi zazwyczaj pojedyncza lub mieszana kultura korzystnych bakterii, wykazujących działanie regulujące równowagę mikroflory jelit, głównie okrężnicy. Prebiotykiem natomiast określa się niestrawne dla organizmu węglowodany stanowiące doskonałą pożywkę dla pożytecznych bakterii. Synbiotyk stanowi połączenie pro- i prebiotyku w jednym preparacie.

Właściwa dla psów i kotów mikroflora przewodu pokarmowego zmienia się w trakcie całego życia zwierzęcia, zależnie od jego wieku, stanu fizjologicznego, sposobu odżywiania, statusu immunologicznego czy stosowanych leków. U psów i kotów pozbawionych bakterii rezydujących w przewodzie pokarmowym stwierdzono: niedorozwój kosmków jelitowych oraz kępek Peyera, zmniejszoną powierzchnię blaszki właściwej błony śluzowej, upośledzenie odporności lokalnej oraz redukcję ogólną liczby limfocytów. Naturalna mikroflora przewodu pokarmowego psa i kota składa się w 95% z obligatoryjnych beztlenowców (Bifidobacterium, Clostridium, Enterobacterium, Fusobacterium, Peptococcus, Peptostreptococcus, Bacteroides), a w 5% z fakultatywnych beztlenowców (Bifidobacterium, Clostridium, Enterobacterium, Fusobacterium, Peptococcus, Peptostreptococcus, Bacteroides). Bakterie zasiedlają cały przewód pokarmowy ze szczególnie wysoką koncentracją w okrężnicy (od 10¹¹ do 10¹² CFU na ml).

Wprowadzając do organizmu probiotyk, mamy na celu zasiedlenie lub odtworzenie naturalnej mikroflory odpowiedzialnej za zdrowotność i prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz całego organizmu. Istnieją ścisłe wymagania, które musi spełniać probiotyk. Powinien on w swoim składzie zawierać liczbę bakterii korzystnych w ilości stanowiącej co najmniej połowę dziennego zapotrzebowania na korzystne kultury bakterii, podane w 2001 r. przez WHO jako wartość referencyjna (od 10⁸ do 10⁹ CFU/ml), czyli min. od 10⁵ do 10⁶ CFU/ml.

Probiotyk powinien mieć zdolność do syntezy specyficznie działających związków, tj. kwasów organicznych, nadtlenku wodoru, bakteriocyny (substancje antybiotykopodobne) oraz adhezji do powierzchni kosmków jelitowych, co uniemożliwia osiedlanie się bakterii chorobotwórczych. Antybakteryjny wpływ kwasów organicznych (mlekowy, octowy, propionowy) polega na zmianie pH poza zakres optymalnej wartości dla wzrostu patogenów lub na inhibicji biochemicznej. Kwas octowy i propionowy mogą neutralizować potencjał elektrochemiczny komórki, denaturować białka wewnątrzkomórkowe oraz redukować pH (np. ograniczenie wzrostu Salmonella spp.).

Inne związki, takie jak kwas 2-pirolidono-5-karboksylowy, zwany potocznie PCA (piroglutaminowym), wytwarzany m.in. przez Lacotbacillus acidophilus, hamują rozwój bakterii Gram-ujemnych (np. Pseudomonas i Enterobacter), zakłócając tym samym przebieg ich procesów energetycznych. Natomiast nadtlenek wodoru poprzez produkuję rodników hydroksylowych hamuje wzrost i rozwój patogenów. Bójczo oraz statycznie na drobnoustroje chorobotwórcze działają również bakteriocyny, produkowane przez korzystną mikroflorę przewodu pokarmowego. Zazwyczaj ich działanie (np. nizyny i jej analogów) dotyczy bakterii Gram-dodatnich, zarodników Clostridium oraz Bacillus. Żywe komórki bakterii przyjmowane w wysokich dawkach mogą również stymulować zdolność fagocytarną limfocytów, zwiększać stężenie interferonu oraz IgA.