Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u psów

Predyspozycje

Wśród ras predysponowanych do występowania EPI przede wszystkim należy wymienić owczarki niemieckie i owczarki szkockie colie. Występuje ona także u: cavalier king charles spanieli, chow chowów, cocker spanieli i west hihgland white terrierów (4).

Zauważono, że zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki częściej występuje u samic wymienionych ras. Typowy jest także wiek zwierząt, u których pojawiają się pierwsze objawy. Zazwyczaj EPI obserwowane jest u młodych psów, jednak opisane są przypadki występowania u szczeniąt i starszych psów. Ciekawe jest, że owczarki niemieckie i owczarki szkockie colie chorują zazwyczaj w wieku około 3 lat, natomiast cavalier king charles spaniele – w wieku ok. 7 lat. Może to wynikać z różnych przyczyn występowania EPI. U owczarków najczęściej przyczyną jest PAA, natomiast u cavalierów – przewlekłe zapalenie trzustki z włóknieniem gruczołu (4).

Diagnostyka

Podstawową metodą diagnostyczną wykorzystywaną w rozpoznawaniu zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki u psów jest oznaczenie immunoreaktywności czynników trypsynopodobnych (TLI) we krwi. Badanie to pozwala na wykrycie zarówno trypsyny, jak i trypsynogenu w surowicy. U zdrowych zwierząt wartości TLI powinny zawierać się pomiędzy 5-35 µg/l, obniżenie stężenia TLI poniżej 2,5 µg/l wskazuje na zewnątrzwydzielniczą niewydolność trzustki. Wartości pomiędzy 2,5 a 5 µg/l są wartościami wątpliwymi i mogą wskazywać na podkliniczną formę zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, jednak do obniżenia wartości TLI może dochodzić także w przypadku przewlekłych biegunek lub nagłej utraty masy ciała. Z tych powodów w przypadku otrzymania wyniku wątpliwego wskazane jest powtórne badanie stężenia TLI po kilku tygodniach (6, 12).

Należy pamiętać, że to badanie powinno być wykonywane na czczo, ponieważ stężenie TLI wzrasta poposiłkowo. Do podwyższenia stężenia TLI w surowicy krwi dochodzi także w niewydolności nerek, dlatego wraz z badaniem tego parametru zaleca się jednoczesną ocenę funkcji nerek. W rzadkich przypadkach niedrożności przewodu trzustkowego lub zmniejszenia wydzielania jedynie lipazy trzustkowej stężenie TLI we krwi zawiera się w granicach normy, pomimo niedoboru enzymów trawiennych w przewodzie pokarmowym (7).

Istotny jest także fakt, że doustne podawanie enzymów trzustkowych nie wpływa na stężenie TLI w surowicy, co pozwala na kontrolę stężenia TLI podczas suplementacji enzymów (2, 7).

Inną metodą diagnostyczną, przydatną w rozpoznawaniu EPI u psów, jest badanie aktywności proteolitycznej kału. Najprostszym sposobem jest wykonanie testu z prześwietloną kliszą RTG (ryc. 2). Wykonanie testu jest szybkie, proste i tanie oraz możliwe do wykonania w większości gabinetów weterynaryjnych. Ze względu na to może on być wykorzystywany jako badanie przesiewowe w przypadku podejrzenia EPI. Należy jednak pamiętać, że jest to badanie mniej specyficzne i czułe niż oznaczenie TLI. W celu zwiększenia wiarygodności wyników test powinien zostać wykonany z kilku próbek świeżego kału. Należy także pamiętać, że w niektórych próbkach kału zdrowych zwierząt aktywność proteolityczna może być obniżona. Dlatego test ten nie powinien być traktowany jako ostateczne potwierdzenie diagnozy, a u zwierząt, u których stwierdzimy obniżenie aktywności proteolitycznej w kale, należy wykonać badanie stężenia TLI (8).

Ze względu na wysoką cenę pomiaru TLI i ograniczoną dostępność tej metody w niektórych krajach Europy opracowano metodę polegającą na pomiarze stężenia elastazy trzustkowej w kale. Metoda ta była również stosowana w diagnostyce EPI u ludzi. W przypadku zarówno ludzi, jak i psów testy oparte na tej metodzie często (23% przypadków) dają wyniki fałszywie pozytywne. Metoda powinna być stosowana jedynie jako przesiewowa, a wynik musi być potwierdzony poprzez powtórzenie testu dla trzech różnych próbek kału, wykonanie badania stężenia TLI lub ocenę reakcji na terapię.

Leczenie

Terapia EPI ma na celu ograniczenie zaburzeń trawienia i wchłaniania składników pokarmowych, a także poprawę stanu ogólnego pacjenta.