Wykorzystanie akupunktury w medycynie weterynaryjnej

Akupunktura jest definiowana jako wprowadzenie igły w określony punkt na ciele w celu wywołania odpowiedzi terapeutycznej organizmu (11). Samo słowo „akupunktura” pochodzi od dwóch łacińskich słów: acus (igła) oraz punctura (nakłucie) (5). Historia akupunktury weterynaryjnej sięga przełomu XVI i XVII wieku p.n.e., kiedy to w Chinach pierwsi lekarze zaczęli wykorzystywać akupunkturę zarówno w leczeniu ludzi, jak i zwierząt. W okresie dynastii Zhou (1122-770 r. p.n.e.) obie dyscypliny zaczęły się rozdzielać. Natomiast pierwszy zapis ściśle weterynaryjnej praktyki z wykorzystaniem akupunktury pochodzi z 650 r. p.n.e. z Kanonu Medycyny Weterynaryjej Bai-Le (6).

Według Tradycyjnej Chińskiej Medycyny (TCM) punkty akupunkturowe są ułożone w szlaki zwane meridianami (ryc. 1). Poszczególne punkty korespondują z wiązkami nerwowo-naczyniowymi, rozgałęzieniami nerwów, płytkami nerwowo-mięśniowymi oraz splotami naczyniowymi (2). Punkty akupunkturowe odpowiadają znanym w zachodniej medycynie strefom Heada oraz strefom McKenziego (1). Strefy te są obszarami skóry wykazującymi zwiększoną wrażliwość w przypadku choroby narządu odpowiadającego danej strefie. Podstawą reakcji w tych obszarach są tzw. interakcje skórno-trzewne, za które odpowiada układ nerwowy autonomiczny (7).

Mechanizm działania

W procesie odczuwania ostrego bólu pośredniczą włókna zmielinizowane szybkokurczliwe. W skórze są zwane włóknami A-delta, natomiast w mięśniach są to włókna typu II oraz typu III. Mają one za zadanie wywoływanie szybkiej reakcji w przypadku zagrożenia uszkodzeniem tkanek organizmu (np. oparzenie). Każdy inny rodzaj bólu jest związany z aktywacją włókien typu C, które angażują w transmisji układ limbiczny, co może wiązać się z dodatkowymi dolegliwościami, takimi jak nudności czy sztywność mięśni.

Wkłucie igły akupunkturowej i stymulacja włókien A-delta „oszukuje” organizm pacjenta, przez co jego organizm reaguje tak, jakby nastąpiło uszkodzenie tkanki. Stymulacja włókien A-delta powoduje aktywację interneuronów w rogu grzbietowym rdzenia kręgowego, co przyczynia się do uwalniania enkefalin hamujących aktywność włókien typu C. Poprzez działanie akupunkturą możliwe jest więc wywołanie stanu analgezji. Zjawisko to jest potwierdzone w obserwacjach autorów zajmujących się tym zagadnieniem (2, 5, 6).

W swym przebiegu włókna A-delta po opuszczeniu rogu grzbietowego rdzenia kręgowego wędrują drogą rdzeniowo-wzgórzową do mózgu. Są one odpowiedzialne za uwolnienie licznych neurotransmiterów (tab. 1) (2, 6, 8, 9). Neurotransmitery to wysoce bioaktywne substancje wykazujące działanie dwuwektorowe. Działają bezpośrednio, neurostymulacyjnie poprzez pobudzenie zstępujących szlaków hamowania bólu. Mogą także wykazywać działanie regulacyjnie, podlegając dystrybucji drogą humoralną. Mogą one wykazywać efekt przeciwbólowy w obrębie całego organizmu.