Przewlekła choroba nerek

Przewlekła choroba nerek (CKD – Chronic Kidney Disease) to wieloobjawowy zespół chorobowy, będący efektem utrzymującego się czynnościowego lub/i strukturalnego uszkodzenia nerek, które występuje w przebiegu np. wad wrodzonych układu moczowego, pierwotnych lub wtórnych glomerulopatii czy tubulopatii. W większości przypadków ma charakter nieodwracalny i postępowy. Obok niewydolności krążenia jest najczęstszą przyczyną zejść śmiertelnych u zwierząt towarzyszących. Mimo wielu znanych aspektów jej przebiegu, sposobów rozpoznawania i leczenia pozostaje ona nadal kluczowym powodem obniżania jakości i skracania życia wielu psów. To, co akcentuje się od lat jako najistotniejszy problem w nefrologii klinicznej, to potrzeba jak najwcześniejszego rozpoznawania patologii nerkowych, jeszcze przed pojawianiem się klinicznych objawów chorobowych. Zatem wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia zapobiega postępującemu pogorszeniu czynności nerek u chorych zwierząt.

Etiologia i patogeneza

Dokładna etiologia przewlekłej choroby nerek najczęściej jest nieznana. Końcowy efekt wyrażający się zmianami w tym narządzie i towarzyszącymi im objawami jest wynikiem rozmaitych czynników chorobotwórczych. Pod ich wpływem uszkodzeniu ulegają poszczególne elementy nefronu, kłębuszki lub kanaliki nerkowe, co prowadzi do stopniowej utraty tych jednostek funkcjonalnych. W początkowym okresie choroby czynności uszkodzonych nefronów podejmują pozostałe, ulegając przerostowi. Jednak w dłuższym czasie nadmierna filtracja prowadzi także do ich zniszczenia. Jeżeli ten proces przekroczy krytyczny punkt, dochodzi do nieodwracalnych zmian w nerkach, które nie są w stanie podjąć na nowo swojej funkcji nawet po usunięciu pierwotnej przyczyny. Przewlekła choroba nerek u psów i kotów jest powszechna u zwierząt w zaawansowanym wieku i jest raczej domeną geriatrii weterynaryjnej z wyjątkiem dość licznej grupy dziedzicznych nefropatii przebiegających z ciężkimi objawami (21).

Objawy choroby i rozpoznanie

Przewlekła choroba nerek zazwyczaj przebiega bezobjawowo aż do stadium 3., dlatego wykrywa się ją dzięki rutynowym badaniom krwi i moczu. Zaburzenia strukturalne rozpoznaje się często podczas badań obrazowych, zleconych z innych powodów. Zazwyczaj pierwszymi objawami zauważonymi przez właścicieli psów i kotów z PChN są wielomocz i wzmożone pragnienie. U psów czasem w pierwszej kolejności zauważa się nocną potrzebę oddania moczu. Bywa jednak, że łagodne objawy polidypsji, poliurii i utraty masy ciała mogą zostać niezauważone w początkowym etapie przed rozwinięciem się końcowego stadium zmian chorobowych.

Do częstych objawów u psów i kotów zalicza się brak łaknienia i apatię. Biegunka występuje rzadko, może pojawić się w późniejszym okresie u psów z mocznicą. W badaniu klinicznym stwierdza się złą kondycję ogólną ciała i matową, suchą okrywę włosową, co wskazuje na przewlekły proces chorobowy. Często odnotowuje się odwodnienie na skutek niedostatecznego spożycia pokarmu i wody. Dość częstymi zaburzeniami są również owrzodzenia i nieprzyjemny zapach z jamy ustnej.

Klasyfikacja

Od niedawna termin „przewlekła niewydolność nerek”, sugerujący końcowe stadium różnego rodzaju nefropatii, został zastąpiony przez „przewlekłą chorobę nerek” (PChN). Ta niewielka zmiana związana jest z nową klasyfikacją, opracowaną przez International Renal Interest Society, IRIS (17), która określa stopnie nasilenia zmian chorobowych w oparciu o stężenie kreatyniny w surowicy krwi (tab. 1). Zgodnie z wytycznymi IRIS psy i koty z CKD w stadium 2., 3. i 4. mają azotemię, a co za tym idzie − znajdują się odpowiednio w łagodnej, umiarkowanej i zaawansowanej PChN.

Wartości stężenia kreatyniny w surowicy należy zawsze interpretować w zestawieniu z ciężarem właściwym moczu oraz z wynikami badania klinicznego i badań obrazowych, zwłaszcza rozmiarem nerek. W wytycznych IRIS znajduje się też podział poszczególnych stadiów, opierający się na stopniu nasilenia białkomoczu (tj. wielkości wskaźnika UPC) i nadciśnienia (tab. 2 i 3). Decyzja o rozpoznaniu przewlekłej choroby nerek i zakwalifikowanie zwierzęcia do określonego stadium choroby wyznacza sugestie co do dalszego sposobu postępowania klinicznego. Podczas oceny zwierząt i korzystania z klasyfikacji IRIS należy jednak pamiętać, że system ten jest pomocny przede wszystkim u zwierząt z ustabilizowaną postacią choroby.