art. sponsorowany

Na co zwrócić uwagę przed zakupem aparatury RTG?

Błażej Tomaszewski

GIERTH Polska
www.gierth.pl

Działanie aparatu RTG to zjawisko fizyczne zwane promieniowaniem jonizującym. Jonizacja komórek naszego organizmu jest szkodliwa i rakotwórcza, może powodować mutacje genów. I choć wszyscy jesteśmy poddani naturalnemu promieniowaniu jonizującemu środowiska, dzięki czemu zawdzięczamy ewolucję, to praca z tak mocnym źródłem promieniowania, jakim są współczesne aparaty RTG, powinna być nie tylko bezpieczna, ale i w pełni świadoma.

Na co warto zatem zwrócić uwagę przy wyborze aparatu RTG?

Najważniejszym elementem jest generator. Tworzy napięcie zasilające lampę rentgenowską. To dzięki niemu do lampy trafiają elektrony. Sztuka polega jednak na tym, by napięcie osiągało zadaną wartość i utrzymywane było do końca ekspozycji, a nie narastało i opadało sinusoidalnie, tylko w punktach apogeum osiągając maksymalną wartość. Przekłada się to m.in. na czasy naświetleń – im są krótsze, tym wyższa jest jakość diagnostyczna zdjęć.

Kluczowym parametrem zatem jest częstotliwość generatora (kHz) – im wyższa wartość, tym mniejsza fluktuacja napięcia. Rekompensuje to tym samym moc urządzenia (kVA), dzięki czemu zaawansowane technologicznie aparaty przenośne mają relatywnie małą moc, ale uzyskują podobne lub niższe czasy naświetleń jak aparaty stacjonarne, które do swojej pracy często wymagają jednak podłączenia do zasilania trójfazowego (tzw. siły).

W zależności od wartości napięcia lampa emituje promieniowanie miękkie lub twarde. Tylko to drugie jest użyteczne przy robieniu zdjęć. Dobre aparaty RTG minimalizują promieniowanie miękkie, które jest szkodliwe dla zdrowia, a nieużyteczne diagnostycznie.

Drugim najważniejszym elementem jest elektronika aparatu. Jej technologiczny poziom i jakość wykonania są kluczowymi czynnikami odpowiadającymi za stabilną pracę i niezawodność urządzenia. Technologia japońska czy niemiecka nie potrzebują dodatkowych rekomendacji. Warto zatem zwrócić uwagę na kraj pochodzenia i produkcji sprzętu.

Elektronika odpowiada również za zabezpieczenia antyprzeciążeniowe dla generatora i lampy rentgenowskiej – aparat jest czuły i odpowiednio reaguje na wszelkie zmiany w zasilaniu.

Kolejnym elementem jest lampa rentgenowska. To akcelerator przyśpiesza elektrony, które, wyhamowując na wolframowych płytkach, zamieniają się w fotony – w falę elektromagnetyczną o tak dużej energii, że z łatwością przenika przez żywe organizmy.

Jednym z najważniejszych parametrów lampy jest wielkość ogniska (fokus). Im mniejsze ognisko, tym lepsza jakość zdjęcia. Powstają bowiem mniejsze cienie, czyli zdjęcie jest bardziej ostre. Paradoksalnie jednak sama lampa jest najmniej zawodnym i najmniej istotnym elementem całego urządzenia. Współczesne lampy mają żywotność ok. 2 tys. godzin, co przy średnich czasach ekspozycji w markowych aparatach RTG (ok. 0,1 s – 2,7 mAs) daje liczbę ok. 72 mln zdjęć!

Diagnostyka rentgenowska to dziedzina nie pozostawiająca miejsca na kompromisy. Sprzęt nie tylko musi być maksymalnie bezpieczny, ale – ze względu na swoją wartość – również niezawodny i solidny. Pracownia RTG to inwestycja na wiele lat.

Promienie X są niewidoczne dla ludzkiego oka, ich działanie nie jest bezpośrednio odczuwalne, jednakże wpływ na organizmy żywe może być bardzo niebezpieczny. Zdrowie lekarzy, pacjentów, a także właścicieli pacjentów powinno być naczelnym priorytetem przy wyborze aparatu RTG.

Karolina Kościelska

inspektor ochrony radiologicznej
www.ochrona-radiologiczna.com

Oprócz dokonania wyboru odpowiedniego aparatu rentgenowskiego niezwykle istotne jest zaprojektowanie pracowni, w której wykonywane będą badania. Pomieszczenie przeznaczone na pracownię powinno spełniać określone wymagania, mające na celu zapewnienie ochrony radiologicznej lekarzowi wykonującemu badanie oraz osobom znajdującym się w pobliżu.

Znaczenie mają:

• rodzaj materiału, z którego zbudowane są ściany, ich grubość, jak również przeznaczenie pomieszczeń sąsiadujących z pracownią.

W skrajnych przypadkach może być konieczne zastosowanie dodatkowych osłon chroniących przed szkodliwym promieniowaniem jonizującym. Zwykle jednak wystarcza odpowiednie wyznaczenie miejsca, w którym będzie znajdował się sprzęt RTG, a także właściwe ustawienie go.

Aby wykonywać badania związane z narażeniem na promieniowanie jonizujące, konieczne jest uzyskanie zezwolenia, które wydaje Państwowa Agencja Atomistyki w Warszawie. W tym celu należy sporządzić szereg dokumentów, takich jak: program zapewnienia jakości, procedury systemowe, zakładowy plan postępowania awaryjnego, instrukcja pracy z aparatem rentgenowskim czy projekt osłon radiologicznych, który potwierdzi, że pracownia zapewnia odpowiedni poziom ochrony radiologicznej. W celu uzyskania zezwolenia konieczne jest również przeprowadzenie szkolenia osób, które będą wykonywać badania. Ma ono na celu zaznajomienie się ze sprzętem oraz uświadomienie ryzyka związanego z narażeniem na promieniowanie jonizujące.

Wniosek o wydanie zezwolenia przez Państwową Agencję Atomistyki wraz z niezbędnymi dokumentami oraz obliczeniami osłon stałych należy złożyć w siedzibie Agencji w Warszawie.

Jest on rozpatrywany przez maksymalnie 30 dni. Po zaakceptowaniu wniosku przez państwowe organy nadzoru zezwolenie wydawane jest bezterminowo, natomiast należy pamiętać o poinformowaniu urzędu w przypadku ewentualnej wymiany aparatu bądź zmiany jego właściciela.

Nie należy bagatelizować obowiązków związanych z zalegalizowaniem działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące. W ostatnich latach urzędnicy coraz częściej kontrolują gabinety i lecznice weterynaryjne. Brak zezwolenia może skutkować nałożeniem kary przez państwowe organy nadzoru w wysokości nawet 20 tys. zł.

W celu uzyskania zezwolenia na użytkowanie aparatu RTG najlepiej skontaktować się z inspektorem ochrony radiologicznej, który doradzi w kwestiach związanych z projektem pracowni oraz sporządzi odpowiednie dokumenty.

Anna Bogusławska-Kaufke

MKJ Radiologia Sp. z o.o. Sp.k.
www.mkj-vet.pl

Diagnostyka rentgenowska jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się form badawczych w medycynie, także weterynaryjnej. Wyzwaniem jednak nadal pozostaje zachowanie kompromisu pomiędzy jakością obrazu rentgenowskiego, niską dawką otrzymywaną przez pacjenta, a ceną urządzenia. Ważne więc jest, aby wykorzystując promieniowanie RTG w celach medycznych, racjonalnie wybierać dostępne metody pracy, które będą przekładały się na wartości diagnostyczne uzyskiwanych radiogramów.

W ostatnich latach liczba aparatów RTG w gabinetach weterynaryjnych zdecydowanie wzrosła, dzięki coraz większej wiedzy lekarzy na temat diagnostyki obrazowej. Jednak, w przeciwieństwie do tendencji panujących w Europie Zachodniej, w naszym kraju nadal dominuje zakup aparatury przenośnej nad dużo wydajniejszą aparaturą stacjonarną.

Wszyscy jednak jednogłośnie podkreślają rolę jakości w funkcjonowaniu placówki weterynaryjnej, dlatego odpowiednie dopasowanie rodzaju sprzętu do potrzeb użytkownika oraz efektywne jej wykorzystanie jest podejściem, które należy stosować w przypadku nieodłącznego elementu leczenia, jakim jest diagnostyka obrazowa.

Zastanówmy się więc, jakie czynniki są kluczowe w przypadku wyboru aparatu rentgenowskiego.

Podstawowym parametrem przy doborze aparatu RTG powinna być jego moc (kVA). Im większa, tym krótszy jest wymagany czas ekspozycji, co ma szczególne znaczenie w przypadku zwierząt, gdzie prawdopodobieństwo poruszenia się badanego obiektu jest wysokie. Krótsza ekspozycja to jednocześnie krótszy czas narażenia na promieniowanie obiektu oraz osób obecnych przy badaniu. Pamiętajmy także, że czas ekspozycji powinien być dobrany w taki sposób, aby ruchy struktur anatomicznych (tętno czy oddech) nie ukryły informacji klinicznych w artefaktach związanych z ruchem.

W przypadku weterynaryjnych aparatów stacjonarnych standardową mocą jest 30 kVA, natomiast w aparatach przenośnych wynosi ona do 6 kVA. Stąd wniosek, że aby uzyskać tę samą dawkę promieniowania, w przypadku aparatu przenośnego potrzebny jest około 6-12 razy dłuższy czas naświetlania obiektu niż przy stosowaniu aparatu stacjonarnego.

Kolejnym bardzo ważnym parametrem ekspozycji, mającym duży wpływ na uzyskiwany obraz, jest napięcie (kV). Od jego wartości zależy energia promieniowania – im wyższe kV, tym większa energia, skutkująca lepszym kontrastem obrazu. Dlatego aparaty o wyższym maksymalnym napięciu pozwolą na zobrazowanie szerszego spektrum tkanek i narządów.

Jednym z podstawowych elementów aparatu RTG jest także jego lampa. Aparaty stacjonarne mają dwuogniskowe lampy z wirującą anodą. Im mniejsza wartość małego ogniska, tym mniejsze struktury zobrazujemy. W zależności od rodzaju badania stosuje się małe ognisko (0,6 mm) dla elementów drobnych oraz duże (1,3 mm) w pozostałych badaniach. Aby więc móc wykonywać w naszym gabinecie pełne spektrum badań, powinniśmy dysponować aparatem mającym lampę o dwóch ogniskach z wirującą anodą.

Powyższe wartości są tylko podstawowymi czynnikami wpływającymi na jakość badania RTG.

Istnieje także wiele dodatkowych funkcjonalności aparatury stacjonarnej, które znacząco poprawiają jakość i komfort pracy, jak: stół z pływającym blatem, kratka przeciwrozproszeniowa wymagana dla obiektów grubszych niż 10 cm czy lampa obracana pod kątem ± 45 stopni.

Profesjonalny, wysokospecjalistyczny sprzęt do diagnostyki RTG zwiększa jakość usług oferowanych w gabinetach, a wykonywane badania RTG odgrywają bardzo ważną rolę w rozpoznawaniu chorób oraz monitorowaniu ich leczenia. Wysoki poziom rentgenodiagnostyki wpływa więc zdecydowanie na zwiększenie konkurencyjności naszego gabinetu, a tym samym – szybszy zwrot z poniesionych inwestycji.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść wypowiedzi przesłanych przez firmy