Ustawodawstwo weterynaryjne i organizacja nadzoru weterynaryjnego na ziemiach polskich w latach 1774-1918

Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad hodowlą zwierząt, a w szczególności nad zapobieganiem rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych i ochroną zdrowia publicznego w kontekście żywności pochodzenia zwierzęcego, ma dość długą historię i sięga jeszcze czasów przed powstaniem zorganizowanego szkolnictwa weterynaryjnego, czyli przed rokiem 1762, kiedy to w Lyonie (Francja) powstała Wyższa Szkoła Weterynarii. Działania te od początku opierały się na założeniach policji administracyjno-weterynaryjnej, co zresztą ma miejsce do teraz. Zadaniem takiej organizacji była i jest szeroko rozumiana ochrona dobra i bezpieczeństwa publicznego (1). Tak zorganizowany aparat administracyjny wykorzystuje narzędzia pozwalające wpływać na sferę gospodarczą, szczególnie w zakresie reglamentacji i regulacji, a z punktu widzenia stosowania prawa – nadzoru, kontroli i egzekwowania obowiązującego prawa (2).

W Polsce pierwsza agenda policyjna pojawiła się w okresie Sejmu Czteroletniego jako jeden z pięciu departamentów Rady Nieustającej. Do kompetencji policji zaliczano m.in. czynności nadzoru nad warunkami higienicznymi i zdrowotnymi w kraju (3).

Pierwsze uregulowania prawne pochodzą z II połowy XVIII w. W 1774 r. uchwalono konstytucję sejmową, która wpisywała się w ww. agendę i zobowiązywała lekarzy i felczerów do nadzorowania rewirów szpitalnych w celu niedopuszczenia do szerzenia się zarazy bydła i owiec (4). W 1780 r. królewska Komisja Dobrego Porządku wydała 46 praw regulujących ubój zwierząt i handel mięsem. Był to zbiór przepisów w sposób znaczny ograniczający monopol cechowy, a także regulujący ubój zwierząt i nadzór sanitarny nad jakością oferowanych surowców pochodzenia zwierzęcego (5). Pomimo wprowadzenia wspomnianych uregulowań prawnych sposób ich respektowania wydawał się niedostateczny.

Fizyk miejski i krajowy w zaborze austriackim w sprawozdaniu z 1772 r. tak opisywał stan z zakresu prawa sanitarnego: „Między różnymi nieporządkami rządu polskiego, nieostatnie mie...