99% przypadków wścieklizny u ludzi jest spowodowanych ugryzieniem przez psa

28. września obchodzimy Światowy Dzień Wścieklizny. Chociaż wścieklizna stanowi minimalne zagrożenie we większości krajów świata, warto przypomnieć, że jest to nadal jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych. Ochrona przed wścieklizną jest wymagana prawnie i nie bez powodu. Każdego roku z powodu zakażenia wirusem wścieklizny umiera ponad 59 000 osób, z czego prawie połowa to dzieci poniżej 15. roku życia¹. Choroba stanowi największe zagrożenie dla ludności w krajach rozwijających się, ale również w Polsce i innych krajach Europy przypadki wścieklizny u zwierząt są cały czas notowane. W ubiegłym roku tylko na Mazowszu odnotowano łącznie 110 przypadków wścieklizny u zwierząt nie tylko tych dziko żyjących, ale też domowych.

Główny Inspektorat Weterynaryjny co roku informuje o liczbie zakażonych zwierząt na terenie Polski. W ubiegłym roku wykryto w Polsce w sumie 113 przypadków wścieklizny, natomiast w 2022 roku Mazowiecki Wojewódzki Lekarz Weterynarii potwierdził wykrycie już 30 chorych zwierząt². Pamiętajmy jednak, że dane dotyczą liczby wykrytych zakażeń – ich realna liczba może być większa.Światowy Dzień Wścieklizny to dobry moment, aby przypomnieć jak skutecznie chronić przed wścieklizną swojego pupila, a przy tym siebie.

Choroba, której nie można bagatelizować

Wścieklizna to wirusowa choroba zakaźna układu nerwowego, wywoływana przez wirusa RNA z rodziny Rhabdoviridae, z rodzaju Lyssavirus. Po wystąpieniu objawów wścieklizna jest praktycznie w 100% śmiertelna. Pomimo postępu medycyny nadal nie jest znany żaden lek, który mógłby uchronić przed śmiercią w przypadku zakażenia. Głównym źródłem występowania tej choroby u ludzi jest ugryzienie przez psa, które odpowiada za 99% przypadków. Do zakażenia czworonoga może zaś dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu z zarażonym zwierzęciem, np. podczas spaceru po lesie.

Jedyną szansą na efektywną eliminację wścieklizny są szczepienia. Zwierzę poddawane regularnym szczepieniom nie zachoruje na wściekliznę. W ten sposób nie tylko chronimy siebie i swojego czworonoga, ale także przyczyniamy się do minimalizacji rozprzestrzeniania się patogenów w populacji zwierząt. W Polsce obowiązkowemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie podlegają wszystkie psy, a także koty, ale tylko na obszarze zagrożonym wystąpieniem wścieklizny u zwierząt. Pierwsze szczepienie powinno odbyć się w ciągu 30 dni po ukończeniu przez zwierzę 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia. Za niedopełnienie obowiązku właścicielowi grozi grzywna.

– Jak pokazują ostatnie przykłady, takie jak COVID-19 zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska jest nierozerwalnie związane i współzależne. Ochrona zwierząt przed chorobami chroni również ludzi i zmniejsza możliwość rozprzestrzeniania się chorób odzwierzęcych. Wścieklizna jest doskonałą ilustracją tego wyzwania. Zaszczepienie swojego pupila to nie tylko wyraz troski o jego zdrowie i bezpieczeństwo, ale także nasze życie oraz życie innych ludzi i zwierząt – mówi dr Michał Ceregrzyn, lekarz weterynarii, ekspert MSD Animal Health. – Nie mniej istotne jest także upowszechnianie wiedzy i informacji na temat tego, jak wykryć wściekliznę oraz odpowiednio reagować na kontakt ze zwierzęciem podejrzanym o zakażenie wścieklizną, a przede wszystkim – jak się przed nim chronić – dodaje dr Michał Ceregrzyn.

Jak rozpoznać objawy wścieklizny? – Powodem do zaniepokojenia właścicieli zwierząt domowych powinny być niespodziewane zmiany zachowania zwierzęcia, takie jak: nagły i postępujący paraliż, utrata koordynacji, niepokój, nadpobudliwość, wzmożony popęd płciowy, ochrypłe szczekanie lub nieustanne miauczenie, opadanie żuchwy z wypadaniem języka i ślinotok. Jeśli u zwierzęcia wystąpią pierwsze objawy wścieklizny – lekarz weterynarii może zdecydować o jego eutanazji i dalszym postępowaniu dotyczącym potwierdzenia laboratoryjnego zarażenia i kolejnymi krokami dotyczącymi ochrony ludzi mających kontakt z zarażonym zwierzęciem – podsumowuje dr Michał Ceregrzyn.

W przypadku zauważenia powyższych objawów należy niezwłocznie powiadomić o tym fakcie lekarza weterynarii i zachować szczególną ostrożność, aby nie zostać ugryzionym przez zwierzę. Natomiast w sytuacji, gdy ugryzie nas obce zwierzę należy przemyć zranione miejsce czystą wodą, a następnie założyć jałowy opatrunek i natychmiast udać się do lekarza. Ważne jest zidentyfikowanie zwierzęcia, przez które zostaliśmy ugryzieni, jego zbadanie i poddanie kwarantannie weterynaryjnej. Pomoże to ustalić czy konieczne będzie przyjęcie przez nas szczepionki. Jeśli zwierzę jest chore lub nie uda się go zidentyfikować – natychmiast powinniśmy otrzymać szczepienie.

Wścieklizna jest w 100% możliwa do uniknięcia dzięki szczepieniu

Wścieklizna jest przykładem śmiertelnej choroby odzwierzęcej, która jest przenoszona na ludzi głównie przez psy i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, społeczności lokalnej i gospodarki hodowlanej w obszarach rozwijających się. Choroba występuje na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy, a ponad 95% zgonów ludzi ma miejsce w rejonie Azji i Afryki. W przeważającej mierze dotyka biedne i bezbronne populacje, które żyją w odległych lokalizacjach wiejskich. Przenoszenie wścieklizny na tych obszarach może zostać całkowicie wyeliminowane. Warunkiem jest objęcie masowymi szczepieniami co najmniej 70% psów³, jednak skuteczne szczepionki przeciwko wściekliźnie, nie są tam łatwo dostępne.

Największe światowe organizacje: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (OIE), Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Światowy Sojusz Na Rzecz Zwalczania Wścieklizny (GARC) w 2018 roku wspólnie podjęły inicjatywę Zjednoczeni Przeciwko Wściekliźnie „Zero do 30”, aby wyeliminować wściekliznę przenoszoną przez psy do 2030 roku. Do osiągnięcia celu pozostało 8 lat. Jedną z firm zaangażowanych w jego realizację jest firma MSD Animal Health, która na ten cel przekazała już 5 milionów dawek szczepionki przeciw wściekliźnie.

– W krajach, w których nadal występują liczne ogniska wścieklizny, zarówno psy domowe, jak i dziko żyjące mogą być zagrożone, jeśli nie otrzymują uodparniających szczepień przeciwko wściekliźnie. Dlatego MSD Animal Health, poprzez program Afya, regularnie od 25 lat przekazuje darmowe szczepionki przeciwko wściekliźnie psów organizacjom niosącym pomoc na terenach Afryki i Azji, na potrzeby masowych kampanii szczepień. Do tej pory na ten cel przekazaliśmy już 5 milionów dawek szczepionki przeciwko wściekliźnie – mówi Mariusz Kleszczewski, prezes MSD Animal Health w regionie Europy Środkowej.

W celu całkowitego zwalczenia wścieklizny na świecie, niezbędne jest podejście multidyscyplinarne na szczeblu lokalnym, krajowym i globalnym. Inicjatywy masowych szczepień psów są najbardziej opłacalnym sposobem zapobiegania śmierci ludzi z powodu wścieklizny, dlatego działania te muszą być konsekwentnie prowadzone wśród wszystkich społeczności będących w potrzebie.

Piśmiennictwo:

1 Światowa Organizacja Zdrowia. Wścieklizna. https://www.who.int/health-topics/rabies#tab=tab_1
2 https://www.gov.pl/web/uw-mazowiecki/kolejne-przypadki-wscieklizny-u-lisow-wolno-zyjacych-na-terenie-wojewodztwa-mazowieckiego
3 Merck Animal Health. Szczepienie psów zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób odzwierzęcych. https://www.merck-animal-health.com/merck-animal-health-marks-25-year-commitment-to-rabies-elimination-on-world-rabies-day/