Od wrażliwości gatunkowej do możliwości kontroli paratuberkulozy u przeżuwaczy

Patogeneza

Głównym źródłem zarazka są zwierzęta zakażone, będące bezobjawowymi nosicielami i siewcami zarazka oraz chore, dzikie przeżuwacze korzystające z tych samych pastwisk, co bydło lub owce. Choroba przenosi się głównie poprzez wodę i paszę zanieczyszczoną odchodami zwierząt chorych. Prątki Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis są wydalane obficie z kałem chorych zwierząt, głównie w późniejszym stadium choroby. Zakażenie następuje zwykle per os, po wchłonięciu prątków wraz z zanieczyszczoną wodą lub paszą. Ze zwierzęcia na zwierzę choroba przenosi się przy bezpośrednim kontakcie.

Najczęściej do zakażenia dochodzi u cieląt ssących siarę i mleko ze strzyków zanieczyszczonych kałem. Zakażenie jest tym łatwiejsze, że prątek Johnego może przebywać w środowisku zewnętrznym przez wiele miesięcy, a nawet lat w stanie zdolnym do wywołania zakażenia. Zakażenie może nastąpić także drogą śródmaciczną, wskutek implantacji zakażonych zarodków lub podczas badania rektalnego. Prątki paratuberkulozy izolowano także z łożyska krów oraz płodów. Odsetek zakażeń śródmacicznych nie jest duży i może sięgać w stadach, gdzie warunki utrzymania „pozostawiają dużo do życzenia” do 9% wszystkich zakażeń.

Jednak dotychczas nie stwierdzano u zakażonych płodów charakterystycznych zmian chorobowych w jelitach. Prątki, po dostaniu się drogą per os do organizmu, są fagocytowane przez makrofagi. Bramą wejścia do organizmu są kępki Peyera, będące wtórnymi narządami limfatycznymi w postaci nieotorbionych grudek limfatycznych występujących w ścianie jelita. Są one dużymi skupiskami supresorowych limfocytów T oraz limfocytów proliferujących. Kontakt z układem immunologicznym zwierzęcia następuje zwykle w końcowym odcinku jelita krętego i w jelicie czczym, a wchłonięte drobnoustroje są prezentowane przez makrofagi i komórki dendrytyczne limfocytom T.

Do wystąpienia choroby usposabiają: intensywna hodowla zwierząt, duże zagęszczenie w obiektach, kwaśny odczyn gleby, braki pok...