Nowe koncepcje w immunoprofilaktyce – szczepienia a badania nad mikrobiomem

Szczepionki oparte na zabitych drobnoustrojach są mniej immunogenne niż tzw. „żywe”. Efektem ich podania jest produkcja przeciwciał neutralizujących i powstawanie limfocytów B pamięci. Mogą one zawierać PAMP, którymi mogą być: lipopolisacharydy, peptydoglikany, lipoproteiny i glikolipidy, aktywujące receptory TLR. Po stymulacji tych receptorów następuje aktywacja mechanizmów opisanej powyżej odpowiedzi wrodzonej. Przy braku replikacji drobnoustroju odpowiedź ta ogranicza się jednak do miejsca podania, stąd też w przypadku szczepionek inaktywowanych niezmiernie ważna jest droga ich podania.

Komórki dendrytyczne, należące do grupy TLR, znajdują się w całym organizmie, a szczególnie duża ich liczba w skórze właściwej oraz w dobrze unaczynionej tkance mięśniowej, natomiast mniej liczne są w tkance tłuszczowej, co tłumaczy preferowane domięśniowe podawanie szczepionek inaktywowanych. Po szczepieniu komórki dendrytyczne wędrują z miejsca podania szczepionki do okolicznych węzłów chłonnych, jednakże ze względu na fakt, że aktywacja mechanizmów wrodzonych jest w tym przypadku znacznie słabsza, szczepionki inaktywowane wzbogaca się poprzez dodanie adiuwantu w celu zwiększenia immunogenności.

Adiuwant nie ma właściwości antygenowych i nie pobudza swoistej reakcji immunologicznej. Jego zadaniem jest przedłużenie czasu obecności antygenu szczepionkowego w miejscu podania oraz wzbudzenie dodatkowych „sygnałów” aktywujących TLR. Najsilniejszym adiuwantem pochodzenia naturalnego, wykorzystywanym już tylko w badaniach doświadczalnych, jest adiuwant Freunda (mieszanina prątków gruźlicy i oleju parafinowego). W produkcji szczepionek wykorzystuje się związki chemiczne Al(OH)3, AlPO4 lub saponiny (Quil A), liposomy, lipopolisacharydy (LPS), a także aminofilowe kopolimery blokowe (POP, POE) czy mikrosfery. Pomimo znacznego postępu w opracowywaniu nowych adiuwantów, jak dotąd żaden z nich nie zapewnia takiej aktywacji odporności wrodzonej, jaką uzyskuje się w przypadku szcz...