Wykorzystanie izolatu β-glukanu z owsa w leczeniu syndromu wrzodów żołądka koni

W ostatnich latach dokonano wielu badań i obserwacji dotyczących wrzodów żołądka u koni (EGUS – ang. equine gastric ulcer syndrome). Od kilku lat obserwuje się nasilenie tego problemu zarówno u koni dorosłych, jak i u źrebiąt, bez względu na rasę, płeć i wiek. Zwiększona częstotliwość diagnozowania wrzodów żołądka u koni związana jest z wprowadzeniem do diagnostyki klinicznej gastroskopii pozwalającej na postawienie dokładnego rozpoznania. Z drugiej strony wydaje się, że zmiany w sposobie użytkowania koni w Europie i Ameryce Płn. sprzyjają powstawaniu schorzeń błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Według doniesień różnych autorów z Ameryki i Europy Zachodniej częstotliwość występowania wrzodów żołądka wynosi u źrebiąt od 25 do 50%, a u koni dorosłych od 60 do nawet 90%.

Objawy kliniczne towarzyszące chorobie są bardzo niespecyficzne. Wiele zwierząt, zwłaszcza w starszym wieku, ma niewielkie dolegliwości lub w ogóle nie stwierdza się żadnych niepokojących objawów. U dorosłych koni najczęściej obserwuje się:

• spadek kondycji,
• niechęć do wysiłku,
• utratę masy ciała,
• przewlekłe bądź nawracające bóle morzyskowe,
• apatię,
• zaburzenia apetytu,
• zmatowienie włosa.

U źrebiąt objawy kliniczne ograniczają się do objawów morzyskowych, objawiających się po ssaniu mleka bądź po spożyciu pokarmu stałego. Młode często zalegają, występują u nich biegunka, spadek apetytu, zgrzytanie zębami oraz nadmierne wydzielanie śliny.

Żołądek koni jest organem jednokomorowym złożonym, co oznacza, że błona śluzowa jest dwojakiego rodzaju i poprzez brzeg strzępiasty dzieli się na część bezgruczołową (¹/₃ wewnętrznej powierzchni żołądka) oraz gruczołową (²/₃ wewnętrznej powierzchni żołądka).

Aktualna klasyfikacja wrzodów żołądka u koni ściśle związana jest z ich lokalizacją anatomiczną. Określenie „syndrom wrzodów żołądka koni” (EGUS) może być stosowane w celu ogólnego opisu jednostki chorobowej, polegającej na powstawaniu nadżerek i owrzodzeń żołądka. Natomiast w celu szczegółowego opisu zmian występujących w żołądku proponuje się użycie określeń uwzględniających lokalizację anatomiczną. W przypadku zmian umiejscowionych w części bezgruczołowej należy używać określenia – „choroba części bezgruczołowej żołądka koni” (ang. equine squamous gastric disease – ESGD). Z kolei do opisu zmian w części gruczołowej stosuje się określenie „choroba części gruczołowej żołądka koni” (ang. equine glandular gastric disease – EGGD).

Ze względu na ciągłe wydzielanie soku żołądkowego błona śluzowa żołądka koni jest szczególnie narażona na jego agresywne działanie. Istnieją jednak naturalne mechanizmy chroniące te delikatne struktury przed uszkodzeniem. Do uszkodzenia błony śluzowej dochodzi wtedy, gdy zostanie zachwiana równowaga pomiędzy czynnikami drażniącymi i ochronnymi. Wśród substancji drażniących wymienić można kwas solny (HCL), lotne kwasy tłuszczowe, pepsynę oraz w przypadku występowania refluksu jelitowego – kwasy żółciowe. Natomiast za ochronę śluzówki odpowiedzialne są: wydzielany śluz, dwuwęglany, integralność komórek nabłonka, zdolność do szybkiej i stałej regeneracji nabłonka oraz prawidłowe ukrwienie błony śluzowej.

Czynnikami predysponującymi do powstawania wrzodów żołądka są: głodówka, nieodpowiednia pasza (głównie duże ilości paszy treściwej), stres oraz zbyt intensywne treningi. Skutkiem tego jest zwolniona motoryka przewodu pokarmowego, co powoduje dłuższą ekspozycję części bezgruczołowej na HCl. HCl powoduje rozszczelnienie zwartej struktury śluzówki żołądka, a następnie uszkadza komórki błony śluzowej poprzez zaburzenie transportu jonów sodu. W następstwie powoduje to obrzęk komórek i powstawanie nadżerek i wrzodów żołądka. Patofizjologia tego procesu w części bezgruczołowej nie jest do końca poznana, a najbardziej prawdopodobnym czynnikiem odpowiadającym za uszkodzenie śluzówki jest spadek sekrecji śluzu i dwuwęglanów lub zwiększone wydzielanie HCl.

Najczęstszym lekiem stosowanym w przebiegu wrzodów żołądka u koniowatych jest omeprazol w dawkach pomiędzy 2 a 4,0 mg/kg masy ciała zwierzęcia 1x dziennie. Terapię omeprazolem powinno stosować się przez miesiąc, niemniej jednak należy pamiętać o możliwych skutkach ubocznych. U ludzi leczonych lekami z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP) wielokrotnie wykazano ich wpływ na pogorszenie czynności nerek. W jednym z badań przeprowadzonym w USA wykazano 2-krotny wzrost zapadalności na ostrą niewydolność nerek w ciągu 90 dni od rozpoczęcia leczenia z zastosowaniem IPP. U koni badania mające wykazać ewentualny związek stosowania IPP z niewydolnością nerek aktualnie trwają, wobec czego nie można się jednoznacznie odnieść do tego typu ryzyka. Niemniej dość popularnym sposobem wspomagania leczenia wrzodów żołądka u koni jest stosowanie preparatów roślinnych, które samodzielnie lub w skojarzeniu z omeprazolem poprawiają stan błony śluzowej żołądka.