Niezakaźne i zakaźne czynniki ryzyka chorób układu oddechowego u cieląt

Czynniki zakaźne wywołujące schorzenia układu oddechowego 

Choroby układu oddechowego bydła (BRD – ang. bovine respiratory diseases) są najczęstszym problemem zdrowotnym cieląt do ukończenia 12. miesiąca życia. BRD jest schorzeniem wieloczynnikowym, spośród czynników zakaźnych pierwszymi i najważniejszymi są wirusy: BRSV, PI3, IBR, a także Mycoplasma, która może być pierwotną przyczyną choroby. Uszkodzenie nabłonka układu oddechowego, a szczególnie oskrzeli, sprzyja wtórnym zakażeniom bakteryjnym, powodowanym głównie przez: Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica, Histophilus somni.

BRSV (ang. bovine respiratory syncytial virus) 

BRSV należy do rodzaju Pneumovirus z rodziny Paramyxoviridae. Ponieważ jest to wirus otoczkowy, jest wrażliwy na warunki środowiskowe i środki dezynfekujące. Wirus syncytialny układu oddechowego występuje endemicznie w populacji bydła na całym świecie i jest jednym z głównych czynników wywołujących choroby dróg oddechowych bydła. Do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni. Okres inkubacji wynosi 2-5 dni. Zakażeniu ulega blisko 60% zwierząt, zaś śmiertelność rzadko przekracza 10%, jednak ten odsetek jest silnie skorelowany z wiekiem zwierząt w momencie infekcji, u młodych zwierząt przebieg jest cięższy. Szczególnie narażone są osobniki poniżej 1. roku życia, w wieku od 3 do 12 miesięcy, u nich może dochodzić do poważnej choroby górnych i dolnych dróg oddechowych. Najczęściej występujące objawy to przyspieszony oddech, gorączka i brak apetytu. U zwierząt dorosłych choroba zwykle przebiega bezobjawowo (16). Na rynku dostępne są skuteczne szczepionki.

PI3 (ang. Parainfluenza-3-virus) 

Zakażenie najczęściej przebiega łagodnie lub nawet subklinicznie. Stanowi jednak istotną rolę w rozwoju wtórnego bakteryjnego zapalenia płuc. Do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni lub przez aerozol. Najczęściej obserwowane objawy kliniczne w przebiegu zakażenia to: gorączka, kaszel, surowiczy wypływ z nozdrzy, przyspieszony oddech i szmery płucne. Na rynku są dostępne szczepionki kombinowane z innymi istotnymi czynnikami BRD.

IBR (ang. infectious bovine rhinotracheitis) 

Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy bydła to choroba wywoływana przez herpeswirusa bydła typu 1 (BHV-1). Choroba szerzy się przez: kontakt bezpośredni i pośredni, płciowy, inseminację, narzędzia i sprzęty wykorzystywane do obsługi zwierząt oraz drogą aerogenną. Wirus BHV-1 może być przenoszony również przez osoby zajmujące się obsługą zwierząt. Zakażone zwierzęta po przechorowaniu stają się bezobjawowymi nosicielami i w okresach, kiedy są narażone na stres, uśpiony wirus BHV-1 może się uaktywnić/reaktywować, przez co dochodzi do jego rozsiewania przez te osobniki i zarażania innych zwierząt w stadzie.

Zwierzęta zakażone latentnie odgrywają dużą rolę w szerzeniu się choroby w stadzie. Chorują zwierzęta w każdym wieku, zachorowalność wynosi od 20% do nawet 100%. Przebieg może być różny, możliwy jest nagły wybuch choroby – objawy obserwuje się u większości zwierząt w stadzie, może też szerzyć się stopniowo, a objawy obserwuje się u pojedynczych sztuk.

Najczęściej obserwowane objawy IBR to: gorączka (do 42°C), apatia, spadek apetytu, surowiczy wypływ z nosa (z czasem śluzowy, a nawet ropny), zapalenie spojówek, ślinienie, suchy, napadowy kaszel, duszność, u dorosłych zwierząt nagły spadek wydajności mlecznej, zamieranie zarodków, poronienia, u nowo narodzonych cieląt obserwuje się: zachłystowe zapalenie płuc, nadżerki na podniebieniu, biegunki, odwodnienie, osłabienie i upadki. Choroba podlega w Polsce obowiązkowi rejestracji (załącznik nr 2 do Ustawy z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt), od 2005 r. dopuszczono możliwość szczepień, które pozwalają znacząco ograniczyć odsetek zakażonych zwierząt i ograniczają straty ekonomiczne (9).