Niezakaźne i zakaźne czynniki ryzyka chorób układu oddechowego u cieląt

Poza licznymi immunoglobulinami i substancjami odżywczymi siara zawiera aktywne leukocyty oraz białka ostrej fazy, które stymulują wytwarzanie mucyny w komórkach jelitowych, co usprawnia trawienie i wchłanianie (co jest kluczowe w odniesieniu do immunoglobulin), a także ogranicza możliwość adhezji bakterii chorobotwórczych do błony śluzowej przewodu pokarmowego. Chroni to cielęta przed zachorowaniem w pierwszych dniach życia, o ile dobrej jakości siara zostanie podana we właściwy sposób (3).

Aby prawidłowo prowadzić pojenie siarą, należy kontrolować zarówno jej jakość, jak i poziom transferu odporności – można to robić przy użyciu siaromierza lub refraktometru. Za wystarczające uważa się odpojenie siarą na poziomie co najmniej 15 g Ig/l surowicy w 2. dniu życia; u cieląt z wynikiem 5-10 g Ig/l surowicy obserwuje się częstsze występowanie schorzeń przewodu pokarmowego, oddechowego lub obu jednocześnie; przebieg choroby u tych cieląt jest również bardziej ostry niż u tych z transferem odporności na poziomie >10 g Ig/l surowicy (7). Tab. 1 prezentuje interpretację poziomu transferu odporności biernej u cieląt.

Warunki zoohigieniczne w oborze/cielętniku 

Jednym z najistotniejszych czynników odchowu są warunki panujące w miejscu bytowania cieląt. Klimat w tej części Europy, a także specyfika współczesnej hodowli sprzyjają wielomiesięcznemu przebywaniu zwierząt w budynkach inwentarskich. Z tego względu warunki w nich panujące powinny być stale kontrolowane i dostosowane do zapotrzebowania zwierząt z różnych grup technologicznych.

Jednym z najistotniejszych warunków zoohigienicznych w oborze jest wentylacja. Dużym zagrożeniem dla cieląt są zalegające w powietrzu gazy (zwłaszcza siarkowodór i amoniak), których obecność często nie jest wyczuwalna dla gospodarza czy lekarza weterynarii podczas wizyty w oborze. Nos cieląt znajduje się na niższym poziomie, dlatego aby w prosty sposób ocenić, czy stężenie gazów w budynku jest duże, wystarczy przykucnąć na minimum 2 minuty – umożliwia to ekspozycję naszych narządów węchu na warunki, w których na stałe przebywają cielęta.

Jeśli odczuwamy duszność lub łzawienie oczu, oznacza to, że wentylacja w oborze jest niewystarczająca. Powietrze zanieczyszczone gazami lub kurzem/pyłem może zmniejszać klirens w śluzówce płuc, uszkadzać drogi oddechowe, a także zmniejszać poziom makrofagów w pęcherzykach płucnych, co stanowi wrota dla infekcji wirusowych (4). Właściwa wentylacja sprzyja oczyszczeniu powietrza ze wszystkich zanieczyszczeń, łącznie z krążącymi w nim patogenami, które przenosząc się drogą kropelkową, mogą zarażać kolejne zwierzęta. Dotyczy to przede wszystkim wirusów: BPIV-3, BRSV, BVDV, BoHV-1 czy BCoV (17). Również wilgotność powietrza jest istotnym czynnikiem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie zwierząt – wymienione wirusy (posiadające otoczkę hydrofobową) wykazują dłuższą aktywność w warunkach niskiej wilgotności (4).

Cielęta przebywające w osobnych boksach lub grupie zwierząt w tym samym wieku są znacznie mniej narażone na zakażenie niż te umieszczone w grupach mieszanych, składających się ze zwierząt w różnym wieku lub pochodzących z różnych stad. W cielętniku należy dobrać cielęta w grupy według wieku – ograniczy to transmisję czynników zakaźnych, a także podjadanie niedostosowanej do potrzeb młodszych zwierząt paszy. Wentylacja w budynku powinna kierować powietrze od najmłodszych cieląt do tych starszych, aby uchronić najbardziej wrażliwe zwierzęta przed zarażeniem drogą aerogenną.

Temperatura panująca w pomieszczeniach inwentarskich powinna być w miarę możliwości stabilna (nieulegająca dużym zmianom w krótkim czasie), nie powinna być ani za wysoka, ani za niska; aktywność patogenów jest większa w niskiej temperaturze (6), sprzyja ona również dłuższemu narażeniu śluzówki dróg oddechowych na obecność patogenów w związku z niższym klirensem śluzówkowym. Natomiast przy zbyt wysokiej temperaturze liczba oddechów ulega zwiększeniu, co z jednej strony zwiększa siewstwo osobników zakażonych, z drugiej – powoduje częstsze wdychanie zanieczyszczonego powietrza przez cielęta zdrowe (4).