Odpowiedzialność pracowników zakładów leczniczych dla zwierząt. Cz. I – Odpowiedzialność porządkowa

Odpowiedzialność porządkowa

Zatrudnieni w zakładzie leczniczym dla zwierząt pracownicy podlegają odpowiedzialności porządkowej za przewinienia natury porządkowo-organizacyjnej i mogą być za nie ukarani. Odpowiedzialność porządkowa stanowi jeden z podstawowych instrumentów, jakimi może się posługiwać pracodawca w celu zapewnienia należytego funkcjonowania zakładu leczniczego zwierząt, Odpowiedzialność porządkowa powstaje, gdy pracownik zakładu leczniczego dla zwierząt narusza obowiązki związane z przestrzeganiem porządku i ustaloną organizacją pracy.

Odpowiedzialność porządkowa wiąże się bezpośrednio z sumiennym wykonywaniem obowiązków pracowniczych zawartych w art. 100 Kodeksu pracy: „Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik jest obowiązany w szczególności: przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach oraz przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego”.

Podstawą odpowiedzialności porządkowej pracownika jest naruszenie obowiązków organizacyjno-porządkowych (bezprawność zachowania) oraz wina pracownika. Odpowiedzialność porządkowa została uregulowana w Kodeksie pracy w artykułach 108-113. Przepisy regulujące zasady odpowiedzialności zawodowej maja charakter bezwzględnie obowiązujący.

Przesłanki odpowiedzialności porządkowej

Pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności porządkowej może nastąpić w przypadku, gdy jego zachowanie wypełnia określone przesłanki, a więc gdy pracownik narusza obowiązki w zakresie porządku pracy. Podstawową przesłanką tej odpowiedzialności jest zawinione zachowanie pracownika, a funkcją tej odpowiedzialności jest między innymi postępowanie represyjne wobec pracownika, który naruszył obowiązki w zakresie porządku i organizacji pracy. Odpowiedzialność porządkowa ma ścisły związek z zarządzaniem zakładem leczniczym dla zwierząt. Organizacja pracy powinna być ujęta w wewnętrznych aktach normatywnych zakładu leczniczego zwierząt (np. regulaminie organizacyjnym zakładu leczniczego dla zwierząt, regulaminie pracy, regulaminie wynagradzania). Prawo, a czasami obowiązek, utworzenia wewnątrzzakładowych regulaminów spoczywa na pracodawcy (właścicielu zakładu leczniczego dla zwierząt).

Przypomnijmy, że regulamin organizacyjny zakładu leczniczego dla zwierząt, zgodnie z zapisami Ustawy o zakładach leczniczych dla zwierząt, jest obowiązkowy (składnik wniosku o wpis do ewidencji zakładów leczniczych dla zwierząt) i nadaje go podmiot tworzący zakład leczniczy dla zwierząt. Szczegółowe zasady tworzenia, struktury i treści regulaminu organizacyjnego zakładu dla zwierząt zostały opisane przez autora w odrębnym opracowaniu („Weterynaria w Praktyce”, nr 3/2014). Z kolei regulamin pracy – „ustalający organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników” – jest obowiązkowy, jeżeli zakład pracy zatrudnia powyżej 20 pracowników.

Jeżeli w danym zakładzie leczniczym zwierząt brak jest dobrze funkcjonujących wewnętrznych norm organizacji pracy, może to skutkować trudnościami w dowiedzeniu winy pracownikowi, szczególnie w razie przejęcia sprawy na drogę postępowania sądowego.

W ramach tej odpowiedzialności pracodawca ma prawo ukarać każdego pracownika, który na karę zasłużył. Podkreślić należy, że jest to uprawnienie pracodawcy, a nie jego obowiązek. Środki, jakimi może się posłużyć, określa Kodeks pracy, który zakreśla również granice jego kompetencji w zakresie dyscyplinowania pracowników.

Konieczną przesłanką pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności porządkowej jest jego wina (umyślna bądź nieumyślna). Pojęcie winy nie zostało zdefiniowane w Kodeksie pracy. Wina zasadniczo obejmuje dwa elementy: obiektywny i subiektywny. Pierwszy z nich oznacza bezprawność działania lub zaniechania pracownika, który dopuścił się przewinienia porządkowego. Drugi element wiąże się z nastawieniem psychicznym pracownika, a więc stanowi winę w ścisłym tego słowa znaczeniu. Element obiektywny to szeroko rozumiana bezprawność zachowania pracownika.

Za bezprawne uznaje się zachowanie sprzeczne nie tylko z nakazami lub zakazami zawartymi w przepisach prawnych, lecz także obowiązkami z nich wynikającymi. Element subiektywny odwołuje się do przeżyć psychicznych pracownika, łącząc winę z możliwością postawienia pracownikowi zarzutu podjęcia niewłaściwej decyzji, a w konsekwencji nagannego zachowania się (działania lub zaniechania) w konkretnej sytuacji. Sformułowanie takiego zarzutu wymaga jednak istnienia po stronie pracownika odpowiednich kwalifikacji psychicznych. Wadliwość podjęcia decyzji i działania można bowiem przypisać jedynie osobie, która miała możliwość oceny swego postępowania, a wiec gdy mogła działać z dostatecznym rozeznaniem.

W sferze odpowiedzialności porządkowej pracowników wyróżnia się winę nieumyślną i winę umyślną. Z winą umyślną mamy do czynienia wówczas, gdy pracownik swoim bezprawnym zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) ma zamiar (chce) naruszyć obowiązki pracownicze lub co najmniej godzi się świadomie na taki skutek swojego postępowania. Naruszając obowiązki pracownicze, zdaje sobie w pełni sprawę z negatywnych następstw swojego działania i z rozmysłem chce osiągnąć skutek w postaci naruszenia obowiązków pracowniczych. Z winą nieumyślną a contario mamy do czynienia wówczas, gdy pracownik, nie mając zamiaru naruszyć obowiązków pracowniczych, narusza je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Wina nieumyślna może wynikać z lekkomyślności lub niedbalstwa. Lekkomyślność pojmowana jest jako przeświadczenie pracownika, że zdoła on uniknąć naruszenia obowiązków pracowniczych, przy czym ma on świadomość, iż istnieje możliwość ich naruszenia. Niedbalstwo, inaczej nieumyślna nieświadomość, występuje wtedy, gdy pracownik naruszający obowiązki pracownicze nie ma świadomości, że może je naruszyć, nie zdaje sobie z tego sprawy, mimo że wedle wymaganych zasad powinien ją mieć. Nie ma natomiast znaczenia dla zaistnienia tej odpowiedzialności, czy naruszenie obowiązku przez pracownika wyrządziło szkodę w mieniu pracodawcy.