Żywienie w chorobach nerek i układu moczowego

Zalecenia IRIS związane z zawartością fosforu w diecie pacjentów z PNN

Ograniczenie zawartości fosforu oraz zachowanie prawidłowego stosunku tych pierwiastków w diecie pacjenta z chorobą nerek może mieć kluczowe znaczenie w opóźnieniu postępowania uszkodzeń. Stowarzyszenie IRIS (International Renal Interest Society) wydało zalecenia, które sugerują utrzymanie stężenia fosforanów w osoczu u pacjentów w stadium PChN na poziomie 2,7-4,6/mg/dl (0,87-1,49 mmol/l), dla pacjentów w 3. stadium choroby do 5,0 mg/dl (1,6 mmol/l), w 4. stadium choroby poniżej 6,0 mg/dl (1,9 mmol/l). Ten cel mogą pomóc osiągnąć karmy ze zredukowanym poziomem fosforu, indywidualnie przygotowane diety oraz substancje wiążące fosfor.

W związku z bliską korelacją tych pierwiastków w diecie istotne są nie tylko ich indywidualne stężenia, ale też odpowiedni wzajemny stosunek. Zawartość fosforu w oparciu o wytyczne AAFCO w terapeutycznych dietach nerkowych dla psów wynosi 0,4-1,2 (g/1000 kcal), a w przypadku kotów jest to 0,8-1,35 (g/1000 kcal), natomiast minimalny stosunek wapnia do fosforu powinien wynosić 1:1, a maksymalny 2:1. (5)

Białko

Restrykcje w diecie psów i kotów z chorobami nerek budzą wiele kontrowersji. Podstawowym powodem redukcji zawartości białka w diecie pacjentów z chorobami nerek jest obniżenie stężenia związków azotowych we krwi, które mogą nasilać występowanie objawów związanych z postępującą azotemią. Jednak długotrwała dieta o obniżonej zawartości może prowadzić do niedożywienia białkowo-energetycznego oraz utraty LBM (masy ciała bez tkanki tłuszczowej).

Moment wprowadzenia zmodyfikowanej diety jest również kwestią sporną. Najczęściej sugerowany w literaturze pogląd mówi o tym, aby wprowadzać dietę nerkową we wczesnym, 2. stadium IRIS, by zwolnić postęp choroby i opóźnić wystąpienie objawów uremii. Drugim nierzadko spotykanym stanowiskiem jest modyfikacja diety w momencie wystąpienia pierwszych objawów wynikających z kumulacji związków azotowych w organizmie zwierzęcia, czyli najczęściej w późniejszym 3. stadium PChN.

Wyjątkiem od żywienia dietą bogatą w białko są pacjenci ze zdiagnozowanym utrzymującym się białkomoczem pochodzenia nerkowego. Utrzymujący się białkomocz może powodować powikłania, takie jak: spadek ciśnienia onkotycznego osocza, ogólnoustrojowe nadciśnienie tętnicze, spadek masy ciała, osłabienie siły mięśni, nadkrzepliwość czy hipercholesterolemia. Nadmierna ilość białka w filtracie kłębuszkowym ma działanie uszkadzające na komórki kanalików nerkowych, m.in. może wykazywać działanie toksyczne na komórki kanalików, prowadzić do rozwoju zapalenia śródmiąższowego i zwłóknień. Przekłada się to na szybszy postęp PChN oraz znacznie zmniejszony czas przeżycia pacjentów.

Należy rozważyć wprowadzenie leczenia osłaniającego nerki oraz ograniczającego nasilenie białkomoczu, którego częścią jest wprowadzenie diety o ograniczonej zawartości białka. Celem jest ustalenie dla pacjenta optimum – redukcja białka do poziomu niwelującego proteinurię i jednoczesne zachowanie stałego LBM (ang. lean body mass).

Oprócz ilości białka w diecie bardzo ważna jest jego jakość. Białko powinno zawierać wszystkie aminokwasy egzogenne niezbędne dla danego gatunku w odpowiedniej ilości oraz być wysoce biodostępne (5, 13).

Witamina D

Witamina D jest niezbędnym elementem w żywieniu psów i kotów, dlatego musi być uwzględniona w prawidłowo zbilansowanej diecie na każdym etapie życia zwierzęcia. Może być ona magazynowana w tkance tłuszczowej, przez co u zwierząt otyłych występuje jej zmniejszona biodostępność, a w konsekwencji niedobory. Odgrywa ona niezmiernie ważną rolę w regulacji gospodarki fosforanowo-wapniowej oraz w przebudowie i wzroście kości przez aktywację osteoblastów i osteoklastów. Liczne badania wykazały niższe stężenie metabolitów witaminy D, w tym kalcytriolu w surowicy u psów i kotów z PChN, może to się wiązać ze zmniejszeniem syntezy aktywnej formy witaminy D przez komórki nerek. Suplementacja witaminy D wciąż wywołuje wiele dyskusji, ponieważ kalcytriol ma niski indeks terapeutyczny. Jeśli u pacjenta zdiagnozowano hiperfosfatemię i nie jest ona odpowiednio kontrolowana, istnieje ryzyko rozwoju hiperkalcemii. Dlatego suplementacja nie jest zalecana u zwierząt w stadium 3. i 4. IRIS (5, 14, 16).